زنان، سبک زندگی و دعا در اسلام: مروری روایی با دیدگاه‌های روانشناختی
محورهای موضوعی :
1 - کارشناسی ارشد روانشناسی اجتماعی،موسسه غیر انتفاعی فاطمیه شیراز،شیراز ،فارس، ایران
2 - دکتری علوم تربیتی و عضو هیئت علمی موسسه غیر انتفاعی فاطمیه شیراز، شیراز، فارس، ایران.
کلید واژه: زنان, سبک زندگی, دعا, دیدگاه های روانشناختی.,
چکیده مقاله :
این مقاله مروری به بررسی ارتباط پیچیده بین زنان، سبک زندگی و نماز در اسلام با تأکید ویژه بر درج دیدگاه‌های روانشناختی می‌پردازد. هدف این تحقیق بررسی جامع مکانیسم‌هایی است که از طریق آنها نماز در زندگی زنان مسلمان و تأثیر آن بر سبک زندگی و سلامت کلی آنها در دوره ویروس کرونا تأثیر می‌گذارد. این مطالعه تحلیلی جامع از مقالات فارسی است که با استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی داخلی معتبر و سازمان‌های خبری رسمی ایران انجام شده است. بررسی حاضر شامل کلمات کلیدی فارسی مانند «زنان، سبک زندگی، نماز، مرور روایت، دیدگاه‌های روانشناختی و اسلام» است. معیارهای ورود به مطالعه شامل پژوهش های بالینی، تجربی، مقطعی، مروری و فرضیه های مربوط به زنان و سبک زندگی اسلامی بود. معیارهای خروج شامل وجود محتوای تکراری یا نامناسب در نشریات بود که با موضوع مربوطه همخوانی نداشت. یافته های این تحقیق روایی نقش مهمی را که نماز در زندگی زنان مسلمان دارد، نشان می دهد. نماز به عنوان عملی، عمل می کند که پیوندهای اجتماعی را تقویت می کند و آرامش درونی را تحت شرایط چالش برانگیز مانند همه گیری COVID-19 تقویت می کند. دعا آرامش، درون نگری و کمک های عاطفی را تسهیل می کند و در نتیجه بهزیستی و عملکرد زنان را به عنوان یک استراتژی برای مدیریت استرس، اضطراب و انعطاف پذیری افزایش می دهد و در عین حال ذهن آگاهی و خودکنترلی را تقویت می کند. علاوه بر این، تأثیر دعا را بر زندگی زنان از طریق تأثیر آن بر روال روزانه، رفتار اخلاقی و ارتباطات اجتماعی بررسی می‌کند و جهت و چشم‌اندازی را برای پیشرفت شخصی به آنها ارائه می‌دهد.
This review article explores the complex relationship between women, lifestyle, and prayer in Islam, with special emphasis on incorporating psychological perspectives. The purpose of this research is to comprehensively examine the mechanisms through which prayer affects the lives of Muslim women and its impact on their lifestyle and overall health during the Coronavirus period. This study is a comprehensive analysis of Persian articles using reliable internal databases and Iran's official news organizations. The present review includes Persian keywords such as "women, lifestyle, prayer, narrative review, psychological perspectives, Islam." The inclusion criteria included clinical, experimental, cross-sectional, review, and hypotheses related to women and the Islamic lifestyle. Exclusion criteria included the presence of duplicate or inappropriate content in the publications that did not match the relevant topic. The findings of this narrative research show the important role that prayer plays in the lives of Muslim women. Prayer acts as a practice that strengthens social bonds and fosters inner peace under challenging circumstances such as the COVID-19 pandemic. Prayer facilitates relaxation, introspection, and emotional support, thereby enhancing women's well-being and performance as a strategy for managing stress, anxiety, and resilience while enhancing mindfulness and self-control. In addition, it examines the impact of prayer on women's lives through its impact on daily routines, moral behavior, and social relationships, and provides direction and perspective for personal development.
1- قرآن
2- ابراهیمی، سارا؛ فاضل، رضا؛ و انصاری، حمید(2020). شناسایی خلأهای بنیادی و راهبردی در حوزه مشارکت اجتماعی. سیاسی زنان پس از انقلاب اسلامی. ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 3(2)، 264-291. dio:10.30510/psi.2021.234528.1164
3- اسدی چهار راه‌گشین، خدیجه، شاهواری، زهرا؛ و سالاری، پروین(2023). مراقبت آگاهانه از فرد مبتلا به ویروس کرونا از زبان بهبودیافتگان. یک مطالعه کیفی در ایران. روانشناسی سلامت، 12(45)، 83-94. doi:10.30473/hpj.2023.61191.5371
4- اسکندرنژاد، مهتا؛ حسین زاده، زهرا؛ و ملائی زنگی، فریبا(2022). بررسی اضطراب ناشی از شیوع ویروس کرونا بر اساس عوامل شخصیتی سرسختی و منبع کنترل زنان مشارکت‌کننده در ورزش و غیر مشارکت‌کننده در ورزش. جامعه‌شناسی سبک زندگی، 8(19)، 168-188.
5- اسمعیل‌پور اسطرخی، برقعی؛ نرجس سادات، مهربخش؛ و رحیمیان، شیما(2022). بررسی علائم بالینی و پیامدهای مادری و نوزادی زنان باردار مبتلا به کووید-19 بستری در موج اول و دوم بیماری کرونا ویروس در بیمارستان‌های استان گلستان. مجله زنان، مامایی و نازایی ایران، 25(7)، 59-69.doi:10.22038/ijogi.2022.21136
6- افشارپور، سهیلا؛ جلال پور، شیوا؛ عبدالخانی، لنا؛ و شهابی، روح‌الله(2022). تحلیل تطبیقی نقش زنان در گفتمان انقلاب اسلامی ایران و مدل مردسالارانۀ انقلاب. مطالعات راهبردی بسیج، 2(96)، 41-84dor:20.1001.1.1735501.1401.25.96.2.1.
7- اکبری طارمی، سمانه؛ فیاض، فاطمه؛ و شهرابی‌فراهانی، سارا(2022). اضطراب کرونا، نقش معنای زندگی وجهت گیری مذهبی، پژوهشنامه روانشناسی مثبت، 8(3)،21-40doi:10.22108/ppls.2022.132848.2278.
8- ایرنا(۱۴۰۱). زنان ایرانی به‌رغم تحریم‌ها دستاوردهای قابل‌توجهی در درمان کرونا داشته‌اند [خبر]. در دسترس در زمان نشر: ۱۸:۴۷، ۴ مرداد.
9- آرچو، مرضیه(2023). مقایسه جایگاه زن در عصر جاهلیت و دوره اسلامی. تاریخ‌نامه اسلام، 4(8)، 79-90.
10- باقری، معصومه؛ حسینی، محمدرضا؛ و خوش‌کلام، نرگس(2022). سناریوی چندجانبه چالش‌های زنان خانه‌دار در دوره شیوع کروناویروس. مطالعه زنان خانه‌دار بالای 20 سال شهر بروجرد، 3(87)، 101-124.
11- باقی، عمادالدین؛ و درویشی، هادی(2020). جامعه‌شناسی الهیات کرونا: چالش‌های مذهبی و برون‌داد نهایی. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 14(4)، 6-31. doi:10.22034/jss.2020.244636
12- بتول، ناظره؛ و برقعی، مریم(2022). اشتراکات و افتراقات سبک زندگی اسلامی و غربی. مطالعات دین‌پژوهی، 6(11)، 33-52.
13- بخشی پور، ابوالفضل؛ و فردین فر، فرزانه(2022). رابطه سرسختی روانشناختی و پردازش هیجانی با میزان اضطراب مرگ زنان سالمند در دوران کرونا. فصلنامه روانشناسی سلامت و رفتار اجتماعی، 1(4)، 63-76.
doi:10.30495/hpsbjourna.2022.1951792.1064
14- بیچرانلو، عبدالله؛ و بوالی، زهره(2022). تحلیل استعاری مفهوم‌سازی فعالان زن ایرانی از «زن‌بودگی» در اینستاگرام. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 11(2)، 9-31. doi:10.22059/ijar.2022.343005.459751
15- پورسید، رضا(2023). نقش میانجی امید به زندگی و تاب‌آوری در رابطه بین ترس از کرونا و صمیمیت عاطفی زنان متأهل. مطالعات زن و خانواده، 11(1)، 128-155doi:10.22051/jwfs.2022.40960.2884.
16- حسین پور، اسکندر؛ و گودرزی، صمد(2022). بررسی نقش ورزش و عمل به باورهای دینی بر اضطراب ناشی از کرونای کادر درمان. فصلنامه بهداشت کار و ارتقا سلامت، 6(1)، 1-12doi:10.18502/ohhp.v6i1.9364.
17- حمیدیان، اکرم(2022). کرونا و سکولاریسم: تحلیل رابطه مذهب، علم و سیاست در مواجهه با بحران بیماری کووید 19 در کشور ایران. فصلنامه علوم اجتماعی، 28(95)، 183-214. doi:10.22054/qjss.2022.58558.2349
18- حیدری، مجتبی(2020). نقش دعا در دوران کرونا و پساکرونا. فرهنگ زیارت، 42(11)، 79-92.
19- خبرگزاری فارس(۱۳۹۹). بررسی تأثیرات منفی کرونا در مجلس: واحدهای صنعتی بیشتری آسیب را دیدند «مقاله سیاسی». در دسترس در: بررسی-تاثیرات-منفی-کرونا-در-مجلس-واحدهای-صنعتی-بیشتری-آسیب-را-دیدند، زمان نشر: ۱۰:۴۴، ۱۳۹۹/۲/۳۰.
20- ادیب زاده، مریم(2021). تبیین شاخصه‌های دین‌داری و مصداق‌های آن در فضای مجازی راهی برای آرام‌بخشی و سلامت روان جامعه در دوران کرونا. مدیریت بحران، 10(ویژه‌نامه کرونا)، 59-70.
21- راسخ جهرمی، اطهر؛ وطن‌خواه، مجید؛ ملک‌شعار، مهرداد؛ حق‌بین، مرضیه؛ و صادقی، ابراهیم(2022). کرونا ویروس جدید و محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان در زنان: یک مرور روایتی. مجله زنان، مامایی و نازایی ایران، 24(12)، 124-131.
doi:10.22038/ijogi.2022.19766
22- رجبی، اکرم؛ قمری، محمد؛ و حسینیان، سیمین(2022). نقش میانجی‌گر تاب‌آوری در رابطه بین فراشناخت با اضطراب کرونا در زنان مراجعه‌کننده به مراکز بهداشت. مجله علوم روانشناختی، 21(119)، 2213-2230.
doi:10.52547/JPS.21.119.2213
23- رحمانی، عبدالله؛ وزیری نژاد، رضا؛ و احمدی نیا، حسن(2020). مبانی روش‌شناختی و کاربردهای روش دلفی: یک مرور روایی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 19(5)، 515-538. doi:10.29252/jrums.19.5.515
24- رحمت‌آبادی، اعظم؛ و نادری، نغمه(2021). نقش دعا در امیدبخشی با بهره‌گیری از دعای افتتاح. میراث طاها، 8(5)، 61-76.
25- رحیمی، مرتضی؛ و بذرافکن، سمانه(2020). نقش یاد خدا در بهبودی بیماری کرونا و دیگر بیماری‌ها. رهیافت فرهنگ دینی، 3(10)، 29-43.
26- زینی‌ملک‌آبادی، هادی؛ و فضائلی، سیدابوالقاسم(2023). معناشناسی واژه دعا در قرآن کریم از منظر زبان‌شناسی قرآنی.
27- سالاری، محبوبه؛ بکرایی، سعدی؛ شریف‌نژاد نعمت‌آباد، محمد‌امین؛ و عالی‌زاده، نرگس(2020). پیش‌بینی اضطراب کرونا ویروس بر اساس تحمل پریشانی و تنظیم شناختی هیجان در زنان شاغل. خانواده درمانی کاربردی، 4(1)، 38-52.
doi:10.22034/aftj.2021.265361.1047
28- سیفی، آناهیتا(2022). بحران کرونا و چالش‌های حق بر سلامتی زنان مهاجر در پرتو حقوق بشر بین‌الملل. پژوهش حقوق عمومی، 23(74)، 143-180. doi:10.22054/qjpl.2021.53058.2431
29- شریعتی مقدم، فاطمه؛ مقصودی، سوده؛ و دانشوری نسب، عبدالحسین(2023). پیش‌بینی تاب‌آوری بر اساس امیدواری و با واسطه‌گری شکرگزاری در زنان سرپرست خانوار در دوران کرونا. مجله دین و سلامت، 10(2)، 33-45.
30- شریف، مینا(2020). مبانی تربیتی در دعای ابوحمزه ثمالی. پژوهشنامه نوین فقهی حقوقی زنان و خانواده، 13(5)، 136-155.
31- شهیدی، سیده رقیه؛ و حسن لو، حیدر(2023). بررسی و تبیین فرایند و مکانیزم اثرگذاری دعا بر آرامش روان انسان. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 7(3)، 23-33. doi:10.30510/psi.2022.311614.2539
32- نصیرزاده، مصطفی؛ آخوندی، مریم؛ جمالیزاده نوق، احمد؛ و خرم نیا، سعید(2020). بررسی وضعیت استرس. اضطراب. افسردگی و تاب‌آوری ناشی از شیوع بیماری کرونا (COVID-19) در خانوارهای شهرستان انار در سال 1399: یک گزارش کوتاه. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 19(8)، 889-898. doi:10.29252/jrums.19.8.889
33- ضمیری جیرسرایی، بهارع؛ و شاهنگیان، نوری سادات(2023). مفهوم دعا در اندیشه مری ادی بیکر. پژوهشنامه ادیان، 16(2)، 151-176.
34- طالبی، فاطمه؛ و طالبی، عباسعلی(2024). بررسی مختصات راهبردی غرب در تغییر سبک زندگی ایرانی و اسلامی. فصلنامه علمی مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 12(1)، 61-83.. dor:20.1001.1.23295599.1403.12.1.3.1
عارف نیا، سعید(2022). دعا در ایجاد وحدت و همدلی در جامعة اسلامی. دوفصلنامه (علمی-پژوهشی) دعاپژوهی, 2(2), 124-133. doi:10.22084/dua.2022.4986
35- عطارزاده، مجتبی(2023). بررسی کارکرد معنابخشی دعا و نیایش به حیات بشر در منظومه دین با تأکید بر نظریه کاتینگهام. دو فصلنامه اسلام و مطالعات معنویت، 1(1)، 37-72. doi:10.22081/jsr.2023.65809.1038
36- غباری‌بناب، باقر؛ خوش‌منش، ابوالفضل؛ و پورجمعه، نرجس(2021). بررسی دیدگاه قرآن و روانشناسی نسبت به موفقیت بر اساس نظریه‌ی زمینه ا. پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن، 1(10)، 34-7.
37- فياض، فاطمه؛ اخوت، رضا؛ جعفری، مهدی؛ علی‌اکبرزاده، حنانه؛ و باقری، سحر(2022). نقش دعا از منظر آیات و روایات در ارتقای سلامت جسمی و روانشناختی؛ با تأکید بر بحران شیوع کووید 19. پژوهش در دین و سلامت، 8، 129-147.
doi:10.22037/jrrh.v8iSI.34054
38- قلمکاریان، سیدمحمد؛ و حیدری جوانمردی، عباس(2023). بررسی دعای هفتم صحیفه سجادیه بر بیماران کرونایی به سفارش مقام معظم رهبری.
39- کمالی، علیرضا(2023). دستاوردهای دعا در زندگی انسان از منظر روایات اسلامی. مطالعات معارف حدیثی، 1(1)، 75-92.
40- کوه بومی، ژاله؛ قمری، محمد؛ و حسینیان، سیمین(2023). نقش میانجی‌گر تاب‌آوری در رابطه بین سبک‌های مقابله‌ای با کیفت زندگی و خشونت خانگی علیه زنان در دوران قرنطینه کرونا ویروس. پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی،12(48)، 75-88.
doi:10.22034/spr.2023.355679.1772
41- لطیفی، زهره؛ مردانی، زهرا؛ و قرقانی، ریحانه(2022). اثربخشی آموزش خود شفابخشی بر بهزیستی روانشناختی زنان مبتلابه پرفشاری خون. مجله علمی پژوهشی طب داخلی روز، 28(2)، 170-185.doi:10.32598/hms.28.2.3477.1
42- محمدرضایی، امیریان(2020). نقش دعا در درمان بیماری‌ها (کرونا). پاسخ، 18(5)، 125-13.
43- محمودی نسب، معصومه؛ و نیکوخصال، معصومه(2022). نقش بانوان در ایجاد تمدن نوین اسلامی با تأکید بر قرآن کریم و منویات مقام معظم رهبری. دو فصلنامه مطالعات تربیتی و اجتماعی قرآن و عترت، 4(8)، 168-193.
44- مختاری، حمیده(2023). امکان متافیزیکی کارآمدی دعا. پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)،21(2)، 169-190.
dio:10.30497/prr.2023.244008.1811
45- معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان (۱۴۰۲). زنان، مدیریت اطلاعات و ارتقای سواد سلامت خانواده و جامعه. دریافت شده از کد خبر، ۱۳۲۷۳۹.
46- معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع‌رسانی(1401). فلسفه‌ی «دعا» از منظر آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی «یادداشت روز». یادداشت منتشر شده در دفتر حضرت آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی.
47- مغیفی‌پور، غریبه؛ حسنی‌کلشتری، باقری؛ و زمانی، اسماء(2022). نقش زنان در رشد معنوی همسر با الگوگیری از واقعۀ کربلا. معارف علوم اسلامی و علوم انسانی، 8(4)، 246-260.
48- موسوی، سیده زهره؛ و سید طبائی، رضا(2023). پیش‌بینی اختلال وسواس بر اساس نشخوار فکری و تحمل پریشانی در اپیدمی کرونا. نشریه علمی رویش روانشناسی، 12(4)، 159-166. dor:20.1001.1.2383353.1402.12.4.16.6
49- مؤمنی زاده، معصومه؛ فتح الهی، علی؛ و فلسفی، حسین(2023). تأثیر مؤلفه‌های سلوک عرفانی بر نظام‌مندی و ایجاد آرامش روانی در خانواده و انعکاس آن بر نگاره‌های اسلامی. مطالعات هنر اسلامی، 20(49)، 728-742.
doi:10.22034/ias.2021.283686.1597
50- میرزائیان، شیرین؛ مددکار دهکردی، شیرین؛ کریمیان کاکلکی، زهره؛ و محمدی، پروین(2023). تأثیر آموزش مجازی خود مراقبتی معنوی بر اضطراب ناشی از کرونا در دانشجویان سال آخر پرستاری. مجله طب مکمل، 12(4)، 40-49.
doi:10.61186/cmja.12.4.40
51- نصرت‌آبادی، مهناز(2021). نقش اسلام در سلامت زنان باردار. پژوهش در دین و سلامت، 7(3)، 140-156.
52- نصیری، بهاره(2023). شناسایی راهکارهای دورکاری و قرنطینه خانگی از دیدگاه زنان عضو هیئت علمی در ایام کرونا با رویکرد پدیدارشناسی. فصلنامه مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 24(61)، 97-130.
doi:10.22083/jccs.2022.339278.3591
53- ولی زاده، محمدجواد(2023). فرایند و مکانیزم تأثیر دعا بر کاهش اضطراب و افسردگی. دوفصلنامه (علمی-پژوهشی) دعاپژوهی، 2(3)، 203-222.doi:10.22084/dua.2023.27544.1004.
54- هاشمی، خدیجه(2022). تحلیل تأثیر نظریه فطرت دینی در دیدگاه‌های روانشناختی. دوفصلنامه معارف حکمی جامعه، 2(4)، 45-64.
55- هاشمیان، شکیبا سادات؛ و گازرانی، سعید(2023). درآمدی بر ظرفیت‌‌های اسلام برای توانمندسازی زنان در کشورهای اسلامی با تأکید بر آیات قرآن. سیاست‌پژوهیِ اسلامی‌ایرانی، 1(4)، 180-216.
56- همتی، عصمت(2022). تبیین دعا و مبانی نظری آن در نظام تربیتی اسلام با تکیه بر صحیفه سجادیه. آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، 7(2)، 127-143. doi:10.22034/iued.2022.541220.2139
57- همتیان، مهدی؛ اخلاصی، مهدی؛ و مجدآرا، علیرضا(2023). اعتقاد به عاملیت الهی و عدم تنافی آن با قوانین حاکم بر طبیعت با رویکردی تطبیقی بر دعا از منظر قرآن کریم. آموزه‌های قرآنی. doi:10.30513/qd.2023.3982.1872
58- Khorramdel, K., Brahmand, U., Abolghasemi, A., Rashid, S., Dashtianeh, S., Zare, S., ... & Zafarkhah, Z. (2022). Etiology of Hoarding Disorder in Monozygotic and Dizygotic Twins: An Integrated Genetic, Environmental, and Behavioral Model. Internal Medicine Today, 29(1), 34-43.
doi:10.32592/imtj.2023.29.1.34
59- Chamsi-Pasha, M., & Chamsi-Pasha, H. (2021). A review of the literature on the health benefits of Salat (Islamic prayer). Med J Malaysia, 76(1), 93-97.
60- Osim, S. E., & Eteng, N. G. (2021). Women and ritual purity in Islam. Indonesian Journal of Social and Educational Studies, 2(1).
61- Simonovich, S. D., Quad, N., Kanji, Z., & Tabb, K. M. (2022). Faith practices reduce perinatal anxiety and depression in Muslim women: a mixed-methods scoping review. Frontiers in psychiatry, 13, 826769. dio:10.3389/fpsyt.2022.826769
62- Zeweri, H. (2024). The Women’s Mosque of America: Authority and Community in US Islam. doi:10.1177/0094306123121460