کارآفرینی زنان و بهزیستی: چالش‌ها و فرصت‌ها در مسیر خود اشتغالی (یک مطالعه کیفی)
محورهای موضوعی :نسیم محمد علی زاده نوبر 1 , جاوید قهرمانی 2 *
1 - دانش آموخته کارشناسی روانشناسی ، دانشکده روانشناسی، دانشگاه پیام نور اهر، تبریز، ایران.
2 - استادیار پژوهشکده توسعه و برنامه ریزی، سازمان جهاد دانشگاهی، تبریز، آذربایجان شرقی، ایران.
کلید واژه: کارآفرینی زنان, بهزیستی, خوداشتغالی, نظریه خوداشتغالی , نقش‌های جنسیتی, تعادل کار و زندگی, آموزش کارآفرینی.,
چکیده مقاله :
این پژوهش با بهره‌گیری از روش کیفی، به بررسی تجربه‌ی بهزیستی شخصی زنان کارآفرین تبریزی می‌پردازد که مسیر خوداشتغالی را در پیش گرفته‌اند. هدف مطالعه، تحلیل نحوه‌ی مواجهه این زنان با چالش‌ها و فرصت‌های موجود در مسیر کارآفرینی، همراه با حفظ و ارتقای بهزیستی آنان است. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۰ زن کارآفرین که به‌صورت هدفمند انتخاب شده بودند، گردآوری و با استفاده از نرم‌افزار مکس‌کیودا تحلیل شد. تحلیل داده‌ها در چارچوب نظریه‌ی خودتعیین‌گری انجام گرفت. یافته‌ها نشان می‌دهد که دو عامل اصلی در تقویت بهزیستی این زنان نقش داشته‌اند: (۱) معنویت و ایمان به‌عنوان منابعی برای تاب‌آوری و هدفمندی و (۲) تعادل میان کار و زندگی و کیفیت روابط خانوادگی به‌عنوان عناصر کلیدی بهزیستی. ورود به عرصه‌ی خوداشتغالی باعث افزایش حس خودمختاری و انعطاف‌پذیری این زنان شده و بهزیستی آن‌ها را از طریق بهبود سلامت جسمی، روابط خانوادگی و رضایت فردی تقویت کرده است. با این حال، آنان با چالش‌هایی چون استرس ناشی از تلاش برای ایجاد تعادل میان مسئولیت‌های شغلی و شخصی روبه‌رو بوده‌اند. نتایج همچنین نشان می‌دهد که آموزش‌های کارآفرینی نقش مهمی در افزایش انگیزه و موفقیت این زنان ایفا کرده و هم‌راستایی آن با مؤلفه‌های نظریه‌ی SDT در زمینه‌های خودمختاری، شایستگی و ارتباط اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته است. این مطالعه با پرداختن به خلأهای موجود در درک بهزیستی زنان کارآفرین، به ادبیات پژوهشی این حوزه افزوده و بر اهمیت تاب‌آوری و لزوم حمایت‌های خاص، به‌ویژه از سوی همسر، تأکید می‌ورزد.
This qualitative study explores the personal well-being experiences of entrepreneurial women in Tabriz who have embarked on the path of self-employment. The aim is to analyze how these women face the challenges and opportunities along their entrepreneurial journey while maintaining and enhancing their well-being. Data were collected through semi-structured interviews with 20 purposefully selected women entrepreneurs and analyzed using MAXQDA software. The data analysis was grounded in the Self-Determination Theory (SDT).Findings indicate that two primary factors contributed to the enhancement of these women's well-being: (1) spirituality and faith, serving as sources of resilience and purpose, and (2) work-life balance and the quality of family relationships as key elements of well-being. Entering the realm of self-employment increased their sense of autonomy and flexibility, thus enhancing their well-being through improved physical health, family relationships, and personal satisfaction. Nevertheless, participants faced challenges such as stress from balancing professional and personal responsibilities. The results also highlight the important role of entrepreneurial training in boosting motivation and success, aligning with SDT components of autonomy, competence, and relatedness.By addressing existing gaps in the understanding of women entrepreneurs’ well-being, this study contributes to the literature in this field and emphasizes the importance of resilience and the need for specific support, particularly from spouses.
1- فلک الدین، زهرا؛ و حاجی زاده میمندی، مسعود(2022). نقش زنان در شادکامی خانواده: مطالعۀ کیفی در شهر یزد. جامعه شناسی کاربردی، 33(4)، 95-122. doi:10.22108/jas.2022.130447.2170
2- محمدعلی زاده نوبر، نسیم؛ خرم دل، کاظم؛ و ظفرخواه، زهرا(2024). بررسی رابطه انگیزش شغلی و تعهد سازمانی با تأکید بر توسعه حرفه ای زنان شاغل. همایش ملی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران، 19(1).
3- Antonymuthu, S. V., Kulathaisamy, A., Xavier, M. F., & Parayitam, S. (2025). Unfolding the Antecedents of Entrepreneurial Sustenance: Evidence from Women Entrepreneurs in India. Journal of Management World, 2025(1), 902-921.
4- Chitac, I. M. (2025). Identity is a matter of place: intersectional identities of Romanian women migrant entrepreneurs on the Eastern-Western European route. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 31(1), 80-108.
5- Dirik, D., & Özdoğan, B. (2025). To start or not to start? An exploratory study of work meaningfulness among start-up co-founders. Frontiers in Psychology, 15, 1500036. doi:10.3389/fpsyg.2024.1500036
6- Gartner, W. (1985). A conceptual framework for new venture creation. Academy of Management Review, 10(4), 696-706. doi:10.2307/258039
7- Kelly, L., Brecht, S., & Assudani, R. (2025). Women Entrepreneurs: Overcoming Gender Bias with Innovative Strategies. Journal of Enterprising Culture, 1-20. doi:10.1142/S0218495824500109
8- Khodayarifard, M., GhobariBonab, B., Shokouhi Yekta, M., TahmasbKazemi, B., Faghihi, A., Azarbayejani, M., ... & Alavinezhad, S. (2019). Religiosity interactional program for university students: Development and validation. Positive Psychology Research, 4(4), 69-84.doi:10.22108/ppls.2019.112822.1519
9- Mathur, S., & Phillips, R. A. (2025). The influence of the fear of failure on women pursuing entrepreneurship in the United Kingdom. Journal of the International Council for Small Business, 6(1), 66-75. doi: 10.1080/26437015.2024.2393664
10- Mousavi, M., & Ravankhah, F. (2016). Analyzing the relation of welfare systems with Women's Economic Empowerment. Women's Studies Sociological and Psychological, 14(1), 73-101.doi:10.22051/jwsps.2016.2333
11- Nikolova, M. (2019). Switching to self-employment can be good for your health. Journal of Business Venturing, 34, 664-691. doi:10.1016/j.jbusvent.2018.09.001
12- Naemi, A. M. (2015). The effect of resiliency training on mental health, optimism and life satisfaction of female-headed households. Positive psychology research, 1(3), 33-44.dor:20.1001.1.24764248.1394.1.3.4.2
13- Sengupta, S., & Dhir, S. (2023). Understanding the dynamics of entrepreneurial implementation. Benchmarking: An International Journal, 30(10), 4514-4535. doi:10.1108/BIJ-07-2021-0439