بررسی تأثیر یوگای خنده بر تاب¬آوری و امید به زندگی در بحران کرونا در میان زنان منطقه 9 مشهد
محورهای موضوعی : سایر موضوعات مرتبطصدیقه کریمی 1 * , راضیه لطفی 2
1 - کارشناس ارشد روان شناسی بالینی .پیام نور بین الملل گرجستان معلم بین المللی یوگای خنده
2 - استادیار، گروه روان شناسی، دانشگاه پیام نور
کلید واژه: یوگای خنده, تاب¬آوری, امید به زندگی, بحران کرونا.,
چکیده مقاله :
بحران کرونا پیامدهای روانشناختی مهمی به دنبال داشته است. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر یوگای خنده بر تاب آوری و امید به زندگی با توجه به بحران کرونا در میان زنان منطقۀ 9 مشهد بود. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی همراه با پیشآزمون و پسآزمون با گروه آزمایش بود. جامعه آماری پژوهش حاضر دربرگیرنده تمامی زنان ساکن منطقه 9 مشهد بود که 20 نفر از آنان به عنوان نمونه با روش نمونه گیری در دسترس و با در نظر گرفتن ملاک های ورود انتخاب شدند و سپس در گروه آزمایش قرار گرفتند. افراد گروه آزمایش در مرحله پیش آزمون به مقیاس تاب آوری كانر-ديويدسون و اميدواري اسنايدر پاسخ دادند، سپس به مدت 16 جلسه دوساعته در معرض برنامه آموزشی یوگای خنده قرار گرفتند. در مرحله پس آزمون گروه مجدداً به پرسشنامه های پژوهش پاسخ دادند. داده ها جمع آوری و با روش آزمون تی نمونه های وابسته تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاصل نشان داد که یوگای خنده باعث افزایش تاب آوری و مولفه های آن شامل تصور از شایستگی فردی، اعتماد به غرایز فردی، تحمل عاطفۀ منفی، پذیرش مثبت تغییر و روابط ایمن، کنترل تأثیرات معنوی، و همچنین افزایش امید به زندگی در میان زنان منطقۀ 9 شده است. تمرين هـاي يوگاي خنده يک درمان منحصر به فرد با تمرکز بـر خندۀ شبیه سازی شده و تنفس عمیق است که با راه هاي مختلفي می تواند از طریق خندیدن، انرژی ذخیره شده ناشی از شرایط مختلف مثل بحران کرونا و حوادث ناگوار زندگی را از ذهن فرد تخلیه کند و باعـث کاهش تنش هاي فيزيکي، افزايش سطح سلامت و امید به زندگی شود.
The Corona crisis has had important psychological consequences. Therefore, the main purpose of this study was to investigate the effect of laughter yoga on resilience and hope in life due to the Corona crisis among women in Zone 9 of Mashhad city. This study was a quasi-experimental study with pre-test and post-test with the experimental group. The statistical population of the present study included all women living in Zone 9 of Mashhad, 20 of whom were selected as a sample by available sampling method and taking into account the inclusion criteria and then placed in the experimental group. The subjects in the pre-test phase responded to the Connor-Davidson Resilience Scale and Snyder Hope Scale then were exposed to a laughter yoga intervention program for 16 two-hour sessions. In the post-test stage, the group answered the research questionnaires again. Data were collected and analyzed by t-test of dependent samples. The results showed that laughter yoga increases resilience and its components including the perception of individual competence, trust in individual instincts, tolerance of negative emotions, positive acceptance of change and safe relationships, control of spiritual effects, and also increase hope to live among women in the Zone 9 of Mashhad city. Laughter yoga exercises are a unique treatment with a focus on simulated laughter and deep breathing, which can be used in different ways to release the stored energy of various conditions such as coronavirus disease and life adverse events through laughter, reducing in this way physical stress, increase health and hope to live.
1- تاب¬آوری ملی و بحران کرونا. خبرگزاری مهر. بازیابی¬شده در 4 اردیبهشت 1399 از. Mehrnews.com/news/4906989/ تاب-آوری-ملی-و-بحران-کرونا.
2- جعفری سدهی، ر. (1399). نقش کرونا در تشدید همسرآزاری و خشونت علیه زنان. ایرنا. بازیابی¬شده در 1 اردیبهشت 1399 از https://www irna.ir/news/83756142/نقش-کرونا-در-تشدید-همسرآزاری-و-خشونت-علیه-زنان.
3- روحانیان، م. ع. پاندمی یا همه¬گیری چیست. درمانکده. بازیابی¬شده در 4 اردیبهشت 1399 از https://www darmankade.com/blog/epidemic/.
4- سامانی، س.، جوکار، ب.، و صحراگرد، ن. (1386). تاب¬آوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه رفتار). 13(3)، 290-295.
5- شهیدی، م. (۱۳۸۷). مقایسه اثربخشی خنده درمانی کارتاریا و ورزش درمانی به شیوه ی گروهی در کاهش افسردگی و افزایش رضایت از زندگی زنان سالمند کانون های جهان دیدگان. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
6- صالحوند، س، صاحب¬الزمانی، م. و فتاح مقدم، لادن. (1397). تأثیر خنده¬درمانی کاتاریا بر میزان خشم و تاب¬آوری کارکنان: مطالعه نیمه تجربی در یک مجتمع پتروشیمی. مجله علمی پزشکی جندی شاپور. 4(17). 427- 437.
7- صبوری، ر.، خیاطان، ف. و قنوات، م. (1397). تأثیر آموزش خنده¬درمانی کاتاریا (یوگای خنده) بر احساس ناامیدی و تنهایی کودکان مبتلا به سرطان خون. تحول روان¬شناختی کودک، 182-193
8- کاتاریا، م. (1393). خندیدن دلیل نمی خواهد. ترجمه م. پزشکی. تهران: انتشارات نسل نواندیش.
9- کرمانی، ز.، خداپناهی، م. ک. و حیدری، م. (1390). ويژگي¬هاي روان¬سنجي مقياس اميد اسنايدر. مجلۀ علمی پژوهشی روان-شناسی کاربرد، 5(3)، 7-23.
10- کیخای حسین پور، ا.، رهنما، ن. و چیت¬ساز، ا. (1392). تأثیر هشت هفته تمرینات یوگای خنده بر عملکرد حرکتی، تعادل و انعطاف¬پذیری بیماران مبتلا به پارکینسون. پژوهش در علوم توانبخشی. 39-47.
11- کیخای حسین¬پور، ا. (1391). تأثیر تمرینات یوگای خنده بر عوامل روانی و حرکتی بیماران مبتلا به پارکینسون. پایان¬نامه کارشناسی ارشد علوم ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه اصفهان.
12- مددی، م. و خدابخشی کولایی، آ. (1395). اثربخشی خنده درمانی کاتاریا و فعالیت¬های فیزیکی بر امید و معناجویی در سالمندان شهر تهران. نشریه پژوهش توانبخشی در پرستار، ۲(۴)،۴۰-۴۸.
13- معماریان، آ.، صنعت¬کاران، ا.؛ بهاری، س. م. و حبیبی، س. ا. ح. (1396). اثر یک دوره تمرینات یوگای خنده بر اضطراب و کیفیت خواب بیماران مبتلا به پارکینسون. مجله روانشناسی پیری، 3(2)، 85-96.
14- نصیری، ح. ا. و جوکار، ب. (1387). معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان. فصلنامه پژوهش زنان، 6(2)، 157-176.
15- Brooks, S. K., Webster, R. K., Smith, L. E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N., & Rubin, G. J. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. The lancet, 395(10227), 912-920.
16- Cho, E. A., & Oh, H. E. (2011). Effects of laughter therapy on depression, quality of life, resilience and immune responses in breast cancer survivors. Journal of Korean academy of nursing, 41(3), 285-293.
17- Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and anxiety, 18(2), 76-82.
18- DeCaro, D. S., & Brown, J. L. C. (2016). Laughter yoga, adults living with Parkinson׳ s disease, and caregivers: A pilot study. Explore, 12(3), 196-199..
19- De Francisco, S., Torres, C., De Andrés, S., Millet, A., Ricart, M. T., Hernández-Martínez-Esparza, E., ... & Trujols, J. (2019). Effectiveness of integrative laughter therapy to reduce anxiety, improve self-esteem and increase happiness: a naturalistic study at a day hospital for addictive disorders. International journal of environmental research and public health, 16(21), 4194.
20- Hurley, K. (2020). What is resilience? Your guide to facing life’s challenges, adversities, and crises. Everyday Health.
21- Lee, J. S., & Lee, S. K. (2020). The Effects of Laughter Therapy for the Relief of Employment-Stress in Korean Student Nurses by Assessing Psychological Stress Salivary Cortisol and Subjective Happiness. Osong Public Health and Research Perspectives, 11(1), 44.
22- Luthar, S. S., Cicchetti, D., & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child development, 71(3), 543-562.
23- Mi-Youn, C., & Suk, K. J. (2018). The Effects of One-Time Laughter Therapy on Stress Response, School Life Adjustment and Ego-resilience of Women College Students..
24- Mora-Ripoll R. (2011). Potential health benefits of simulated laughter: a narrative review of the literature and recommendations for future research. Complement Ther Med.; 19(3):170-7
25- Morishima, T., Miyashiro, I., Inoue, N., Kitasaka, M., Akazawa, T., Higeno, A., ... & Matsuura, N. (2019). Effects of laughter therapy on quality of life in patients with cancer: An open-label, randomized controlled trial. PloS one, 14(6), e0219065.
26- Morreall, J. (1983). Humor and emotion. American Philosophical Quarterly, 20(3), 297-304.
27- Provine, R. (2000). Laughter. New York: Penguin Books
28- Schoch-Spana, M. (2020). COVID-19’s psychosocial impacts. Scientific American Blog Network. https://blogs. scientificamerican. com/observations/covid-19s-psychosocial-impacts.Whisonant, R. D. (1998). The Effects of Humor on cognitive Learning Computer-Based Environment. Virginia: Blacksburg.
29- 23- World Health Organization. (April 2020). Mental health and psychosocial considerations during the COVID-19 outbreak. 18 March 2020. Published Online
30- Whisonant, R. D. (1998). The effects of humor on cognitive learning in a computer-based environment (Doctoral dissertation, Virginia Polytechnic Institute and State University).
31- Wu, Z., & McGoogan, J. M. (2020). Characteristics of and important lessons from the coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak in China: summary of a report of 72 314 cases from the Chinese Center for Disease Control and Prevention. Jama, 323(13), 1239-1242.
32- Yoshikawa, Y., Ohmaki, E., Kawahata, H., Maekawa, Y., Ogihara, T., Morishita, R., & Aoki, M. (2019). Beneficial effect of laughter therapy on physiological and psychological function in elders. Nursing Open, 6(1), 93-99.
Woman Interdisciplinary Researches Journal Vol. 2, No. 2, Summer 2020 Pages 63-76 |
مجله علمی پژوهشهای میانرشتهای زنان دوره دوم، شماره 2، تابستان 1399 شماره 3 پیاپی صفحات 76-63 |
بررسی تأثیر یوگای خنده بر تابآوری و امید به زندگی در بحران کرونا
در میان زنان منطقه 9 مشهد
صدیقه کریمی*1، راضیه لطفی2
1. کارشناس ارشد روان شناسی بالینی .پیام نور بین الملل تهران واحد گرجستان (نویسندۀ مسئول)
sedighkarimi@gmail.com
2. دکترای روانشناسی عمومی. استادیار و عضو هیئت علمی گروه روانشناسی، گروه روان شناسی، دانشگاه پیام نور تهران، ایران.
raziehlotfi@pnu.ac.ir
تاريخ دريافت: [12/2/1400] تاريخ پذيرش: [15/5/1400]
چکیده
بحران کرونا پیامدهای روانشناختی مهمی به دنبال داشته است. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر یوگای خنده بر تابآوری و امید به زندگی با توجه به بحران کرونا در میان زنان منطقۀ 9 مشهد بود. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی همراه با پیشآزمون و پسآزمون با گروه آزمایش بود. جامعه آماری پژوهش حاضر دربرگیرنده تمامی زنان ساکن منطقه 9 مشهد بود که 20 نفر از آنان به عنوان نمونه با روش نمونهگیری در دسترس و با در نظر گرفتن ملاکهای ورود انتخاب شدند و سپس در گروه آزمایش قرار گرفتند. افراد گروه آزمایش در مرحله پیشآزمون به مقیاس تابآوری كانر-ديويدسون و اميدواري اسنايدر پاسخ دادند، سپس به مدت 16 جلسه دوساعته در معرض برنامه آموزشی یوگای خنده قرار گرفتند. در مرحله پس آزمون گروه مجدداً به پرسشنامههای پژوهش پاسخ دادند. دادهها جمعآوری و با روش آزمون تی نمونههای وابسته تجزیه و تحلیل شد.
نتایج حاصل نشان داد که یوگای خنده باعث افزایش تابآوری و مولفههای آن شامل تصور از شایستگی فردی، اعتماد به غرایز فردی، تحمل عاطفۀ منفی، پذیرش مثبت تغییر و روابط ایمن، کنترل تأثیرات معنوی، و همچنین افزایش امید به زندگی در میان زنان منطقۀ 9 شده است. تمرينهـاي يوگاي خنده يک درمان منحصر به فرد با تمرکز بـر خندۀ شبیهسازی شده و تنفس عمیق است که با راههاي مختلفي میتواند از طریق خندیدن، انرژی ذخیره شده ناشی از شرایط مختلف مثل بحران کرونا و حوادث ناگوار زندگی را از ذهن فرد تخلیه کند و باعـث کاهش تنشهاي فيزيکي، افزايش سطح سلامت و امید به زندگی شود.
واژگان کلیدی: یوگای خنده، تابآوری، امید به زندگی، بحران کرونا.
1- مقدمه
اواخر زمستان 1398، که خبر شیوع کرونا (کووید 19)1 در یک استان چین و سپس در همسایگی چین، کره جنوبی به گوش جهانیان رسید، خیلیها تصور نمیکردند که این بیماری به کشور خودشان هم بیرسد؛ مدتی نگذشت که واژۀ پاندِمی2 سر زبانها افتاد؛ پاندِمی یعنی بیماری جهانگیر، که دامنهای بس گستردهتر از "اپیدِمی3" دارد و گویای بیماری واگیردار یا مُسری در سطح جهان است (روحانیان، 1399). کووید 19 یک بیماری ویروسی هم خانواده سارس4 و مرس5 است. علائمی مانند آنفولانزا دارد و به عنوان سندرم حاد تنفسی شناخته میشود. این ویروس به گفته کارشناسان رفتاری عجیب و ناشناخته دارد. آماج اصلیاش دستگاه تنفسی انسان است.عمدتا از راه ریزقطرههای موجود در هوایی که از دستگاه تنفسی ِشخص مبتلا بیرون میریزد، شیوع پیدا میکند. در بدن میزبان به سرعت به تکثیر خود میپردازد و در زمانی کوتاه تمام سیستم تنفسی را درگیر میکند. واکنش افراد به ویروس به فراخور قوّت دستگاه ایمنیشان متفاوت است ولی در موج اول، ویروس بیشتر سراغ کسانی میرود که بیماریهای زمینهای مثل آسم وتنگی نفس دارند (Wu & McGoogan, 2020).
شیوع سریع بیماری باعث ایجاد ترس و نگرانی در عموم مردم به ویژه در میان گروههای خاص از جمله افراد مسنتر، مراقبان بیماران، ارائه دهندگان خدمات بهداشتی و افراد دارای شرایط زمینهای شده است. این بیماری همهگیر نه تنها میزان بالای مرگ و میر ناشی از عفونت ویروسی را به همراه دارد بلکه باعث فاجعه روانی در کل نقاط جهان شده است. عدم قطعیت و پیشبینیناپذیری شیوع پاندمی بیماری عفونی، پتانسیل بالایی برای ترس روانی از سرایت بیماری دارد و اغلب منجر به بسیاری از مشکلات روحی روانی می- شود. در نتیجه مداخلات بیشتری به ویژه برای گروههای خاص که در معرض خطر بالای پریشانی حاد و مداوم هستند، ضروری است (Schoch-Spana, 2020). به دلیل نداشتن واکسن، مداخلات غیر دارویی راه عمدۀ پیشگیری از بیماری به نظر میرسد که به طور چشمگیری عادات روزانه بدن، شرایط روحی، موقعیت اجتماعی و اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهد (WHO, 2020). معیارهای فاصله اجتماعی، بسته شدن مدارس و محیط های کاری، افراد را به چالش میکشد و منجر به مشکلات روانشناختی متعددی میشود که اثرات طولانی مدتی بر جا خواهد گذاشت. شیوع کرونا ویروس باعث شده مردم بسیاری از کشورها در خانه یا یک مرکز قرنطینه بمانند. سه پایگاه داده های الکترونیکی، تاثیر روانی قرنطینه را بررسی و تاثرات منفی روانی از جمله علایم استرس پس از سانحه، سردرگمی و خشم را گزارش کردهاند. قرنطینه اغلب تجربه ناخوشایندی است. جداشدن از عزیزان، محدود شدن آزادی، عدم اطمینان نسبت به وضعیت بیماری و بی حوصلگی میتواند در مواقع خاص اثرات چشمگیری ایجاد کند (Brooks, Webster, Smith, Woodland, Wessely, Greenberg & et al, 2020).
جامعهشناسان از خشونت خانگی و تشدید همسر آزاری در بسیاری از کشورها مانند چین، بریتانیا، امریکا و بسیاری دیگر خبر میدهند.آن ها معتقدند زنان، فشار و بار اضافی بیشتری را در مقایسه با مردان در زمینۀ مراقبت از کودکان و سایر اعضای خانواده طی دوران شیوع کرونا تحمل میکنند. تعطیلی مدارس و سایر مراکز تفریحی و ورزشی، بار مسئولیتی زنان را تشدید میکند؛ به ویژه در جوامعی که مرزهای نفوذناپذیری در تفکیک نقشهای سنتی مبتنی بر جنسیت وجود دارد (جعفری سدهی، 1399).
بحران کرونا و پیامدهای آن مانند در خانه ماندن طولانی، تغییر عادتها، حذف تفریح و گشت و گذار، ترس از ابتلا، دورکاری واسترسهای برانگیخته از سوی فضای مجازی، چشمانداز امیدها را تیره و تار میکند. با گذشت زمان تحمل شرایط بحرانی سختتر میشود؛ لذا باید چارهای اندیشید تا آستانۀ تحمل عمومی بالاتر رود، امید به زندگی6 بیشتر شود و این دوره با صدمات کمتری بگذرد.
اِسنايدر7، متفکر بزرگ روانشناسی مثبت، اميد را چنين تعريف ميكند: "حالت انگيزشي مثبتي كه از احساس موفقيت ناشي از رابطه متقابل بين عامل و مسيرهاي دستيابي به هدف به وجود ميآيد". در اين تعريف منظور از عامل، فردي است كه انرژي و اراده لازم را براي رسيدن به هدفهايش صرف ميكند و مسير دستيابي، به عنوان برنامهريزيهايي كه براي تأمين اهداف و دستيابي به آنها ضروري هستند تعريف ميشود. لذا با توجه به آنچه گفته شد از ديدگاه روانشناختي ميتوان سه بُعد كلي براي اميد در نظر گرفت: یک: اهداف، دو: مسيرهاي دستيابي به اين اهداف؛ سه: عامل يا فاعلي كه اين اهداف برايش تعريف شده اند (کرمانی، خداپناهی و حیدری، 1390). در جریان بحران کرونا، اکثر عناصر امید مانند داشتن معنا و هدف در زندگی، نیل به هدفها، شادی، رضایت از زندگی و عواطف مثبت (نصیری و جوکار، 1378) تحت تأثیر قرار میگیرند.
از سوی دیگر یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار بر سلامت روان افراد و عملکردشان در موقعیتهای مختلف زندگی، تابآوری8 است. تابآوری را میتوان توانایی مقاومت در برابر بدبیاری، برخاستن از خاکستر سختیها، علیرغم فراز و نشیبهای زندگی تعریف کرد. تابآوری مثل ترامپولین9 نیست که یک لحظه در وضعیت بالا (مطلوب) باشیم و لحظهای بعد در وضعیت پایین (نامطلوب)؛ بلکه بیشتر شبیه بالا رفتن از کوه است، بدون آن که نقشهای در دست داشته باشیم؛ وقتگیر است و انرژی بَر و مستلزم کمک گرفتن از کسانی که اطرافمان هستند، و چه بسا در جاهایی باید از اول خط شروع کرد (Hurley, 2020). در بُعد اجتماعی کارشناسان پدافند عامل و تاب آوری اجتماعی از دو نگاه به موضوع تابآوری مینگرند: واکنش مشترک به بحرانها و وقایع فاجعه بار، که دیدگاهی محدودکننده و منفی است؛ و دیگری به میان آوردن تنوع، افزونگی، وفور و آزمون مداوم که دیدگاهی فعال و مثبت است و امیدواری و نگاه به آینده و یادگیری وآزمون مداوم را در پی دارد (تاب آوری ملی، 1399). به این ترتیب تابآوری متضمن تقویت روحیۀ فعال در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی است، و مفاهیمی مانند قدردانی یا شکرگزاری10،، غم خواری، یا شفقت11، پذیرش12، معنا یا هدفمندی در زندگی13، و گذشت یا بخشش14 را در بر میگیرد. مهارتهای کنار آمدن15 و انطباقپذیری16 نیز برای آن به کار رفته است (Hurley, 2020). پژوهشگران بر این باورند که تابآوري نوعی ترمیم خویش با پیامدهاي مثبت عاطفی و شناختی است که این خود در سازگاري و رضایت هر چه بیشتر از زندگی، نقش اساسی ایفا میکند (Luthar, Cicchetti & Becker, 2000). اکنون با جهانگیر شدن بیماری کرونا که از آن با عنوان پاندمی یا بیماری جهانگیر یاد میشود، اهمیت پرداختن به تابآوری بیشتر جلوه میکند.
اما مسأله بر سر این است که با وجود تمام مسائل و مشکلات کرونایی که به طور ناخواسته دامنگیر جامعه و خصوصاٌ زنان میشود، در راستای افزایش تاب آوری و امید به زندگی چه باید کرد؟ چاره چیست و اگر بخواهیم رویکرد مثبت را دنبال کنیم، چه نوع مداخله17 یا به تعبیر دقیق تر چارهگری مناسب شرایط کرونایی است؟ رویکرد مورد مطالعه و پیشنهادی این تحقیق، یوگای خنده18 است. یوگای خنده تکنیک ابداعی پزشک هندی، مادان کاتاریا19 است. کاتاریا مدعی است پژوهشهای گسترده در دو دههی اخیر در کشورهای مختلف نشان دادهاند که خندیدن بر دستگاه های مختلف بدن اثر مثبت دارد. خنده آثار منفی استرس را که امروزه قاتل شماره یک جان آدمی شناخته شده است، از تن و روان میزداید. استرس به نوعی با بیش از هفتاد درصد بیماریها مرتبط است. از سوی دیگر در پژوهشها تایید شده است که خنده بدون شک باعث تقویت دستگاه ایمنی بدن می شود و در حفظ و تقویت سلامت انسان نقش اساسی دارد (کاتاریا، 1393). خنده درمانی20 (که اغلب شامل لطیفه گویی21، اجراهای کمدی22، اجراهای دلقکها و طنزپردازان23 است) از دهه 1970 به عنوان یک روش مداخلۀ مکمل به کار گرفته شد. خنده درمانی میتواند از طریق مکانیسمهای مختلفی از جمله ورزش عضلانی، افزایش تنفس و گردش خون، به تقویت حال خوش و بروز احساس عاطفی مثبت منجر شود. پژوهشگران بسیاری تأثیر درمانی این روش درمانی را بررسی کردهاند و گزارش دادهاند که خنده درمانی میتواند بر عارضه های مختلف مانند افسردگی، اضطراب، استرس، زوال عقل و درد، اثرات مثبت و بدون عوارض جانبی بر سلامتی داشته باشد. علاوه بر این، پزشکان گزارش كردهاند كه درمان با خنده میتواند سطح افسردگی، اضطراب و استرس در بیماران سرطانی را کاهش دهد (Morishima, Miyashiro, Inoue, Kitasaka, Akazawa & et al, 2019). همچنین مشخص شده است که یک برنامۀ 3 ماهۀ متوالی خنده و ورزش در افراد مسن منجر به افزایش معنیدار چگالی مواد معدنی استخوان و کاهش قابل توجه هموگلوبینA1c میشود. در واقع میتوان گفت خنده درمانی نه تنها عملکرد روانشناختی بلکه عملکرد مثبت فیزیولوژیکی نیز دارد و میتواند درمان عملی برای بهبود کیفیت زندگی افراد باشد (Yoshikawa, Ohmaki, Kawahata, Maekawa, Ogihara, Morishita & et al, 2019). خنده درمانی همچنین از طریق کاهش افسردگی و استرس به کاهش اختلالات خواب و افزایش شادی ذهنی منجر خواهد شد (Lee & Lee, 2020). پژوهشها نشانگر تأثیرات مثبت خنده و مداخلات طنز و شوخی را برای طیف گستردهای از شرایط و گروه ها، از جمله حال خوش در بزرگسالان، درد در کودکان و بزرگسالان و سلامت روحی و جسمی در گروه های مختلف با شرایط متفاوت بوده است (De Francisco, Torres, De Andrés, Millet & et al, 2019). از همین رو هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر یوگای خنده بر افزایش تابآوری و امید به زندگی درمیان زنان منطقه 9 مشهد با توجه به بحران کرونا است.
2- روش پژوهش
روش پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی همراه با پیشآزمون و پسآزمون بود که طی آن تأثیر یوگای خنده به عنوان متغیر مستقل بر تابآوری و امید به زندگی به عنوان متغیرهای وابسته بررسی شد. جامعه آماری پژوهش، تمامی زنان ساکن منطقه 9 مشهد در نیمۀ اول سال 1399 بود. نمونۀ پژوهش حاضر 20 زن متأهل ساکن این منطقه بودند که با روش نمونهگیری در دسترس و با در نظر گرفتن ملاکهای ورود (شرکت داوطلبانه، سکونت در این منطقه، داشتن حداقل تحصیلات پنجم ابتدایی، رضایت شخصی، وقت کافی برای شرکت در پژوهش و حضور منظم در جلسات) انتخاب شدند.
2-1 ابزارهای پژوهش
الف) مقیاس تابآور كانِر و ديويدسون24
پرسشنامه تابآوري توسط كانر و ديويدسون (2003)، برای اندازهگيري قدرت مقابله با فشار و تهديد تهيه شده است كه محمدي (1384) آن را براي استفاده در ايران انطباق داده است. اين پرسشنامه داراي 25 مادۀ پنج گزينهاي است كه گزينههاي آن به ترتيب از 0 تا 4 نمرهگذاري شده است. بدين صورت كه به گزينه كاملاً نادرست، نمرۀ0، گزينه بندرت درست، نمرۀ 1، گزينه گاهي درست، نمرۀ 2، گزينه اغلب درست، نمرۀ3 و گزينه هميشه درست، نمرۀ 4 تعلق ميگيرد.
جمع نمرات مواد 25 گانه، نمرۀ كل مقياس را تشکيل ميدهد. يک مطالعۀ مقدماتي در مورد ويژگيهاي روانسنجي اين مقياس در جمعيت عادي و بيماران نشان داد كه اين ابزار همساني دروني، پايايي بازآزمايي، روايي همگرا و واگراي كافي دارد. نتايج تحليل عاملي اكتشافي نشان داد كه اين مقياس يک ابزار چند بعدي است و وجود پنج عامل شايستگي/ استحکام شخصي، اعتماد به غرايز شخصي/ تحمّل عواطف منفي، پذيرش مثبت تغيير/ روابط ايمن، كنترل و معنويت را براي اين مقياس تأييد كرده است (Connor & Davidson, 2003). در پژوهشي كه توسط ساماني، جوكار و صحراگرد ( 1386) انجام شد، پايايي اين مقياس به كمک ضريب آلفای کرونباخ برابر با 78/0 بدست آمده است. محمدی (1384) با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ضریب پایایی مقیاس را 89/0 و روايي مقياس را به روش همبستگي هر گويه با نمرۀ كل مقوله ضريبها بين 41/0 تا 64/0 بدست آورد. روايي به شيوه تحليل عاملي برابر با 87/0 بود. پايايي پرسشنامه تابآوري علاوه بر هنجاريابي اوليه توسط كردميرزا (1387) مجدداً هنجاريابي شد که در پژوهش خود ضریب آلفای کل آزمون را برابر با 90/0 گزارش کرد. در پژوهش حاضر ضریب آلفای کرونباخ 95/0 بدست آمد.
ب) مقیاس اميد اسنايدر25
این مقیاس توسط اسنايدر و همكاران (1991) ساخته شد که داراي 12 عبارت است و به صورت خودسنجي اجرا ميشود. از اين عبارات، 4 عبارت براي سنجش تفكر عاملي، 4 عبارت براي سنجش تفكر راهبردي و 4 عبارت انحرافي هستند. تحقيقات زيادي از پايايي و اعتبار پرسشنامه اميد اشنايدر به عنوان مقياس اندازهگيري اميدواري حمايت ميكنند. همساني كل آزمون 74/0 تا 84/0 است و پايايي آزمون- بازآزمون 80/0 است. همساني دروني زيرمقياس عامل 71/0 تا 76/0 و زيرمقياس راهبردي 63/0 تا 80/0 است. اين پرسشنامه طيف نمرهها از كاملاً درست تا كاملاً غلط را در برميگيرد. عبارت های 3، 5، 7 و11 انحرافي هستند و نمرهاي به آنها تعلق نميگيرد. عبارت های 2، 9، 10و 12 مربوط به زير مقياس عاملي و عبارت های 1 ،4 ،8 و 6، مربوط به زيرمقياس راهبردي است و نمرۀ اميد كلي فرد را نشان ميدهد. به گزينۀ كاملاً درست 5 نمره، اغلب درست نمره 4، گاهی درست 3 نمره، غلط 2 نمره و به گزينه كاملاً غلط نمره 1 تعلق ميگيرد. همانطور كه مشاهده ميشود، دامنه تغييرات اين پرسشنامه بين 8 تا 40 است. نمره 22 به عنوان نقطه برش پيشنهاد شده است. در پژوهش حاضر ضریب آلفای کرونباخ 75/0 بدست آمد.
2-3- روش مداخله
افراد نمونه به مدت 16 جلسه دو ساعت به شرح زیر تحت آموزش یوگای خنده قرار گرفتند:
جلسۀ اول: سلام و احوال پرسی، خندۀ انرژیزا، معرفی یوگای خنده، معرفی دکتر کاتاریا بنیانگزار جهانی یوگای خنده، توضیح و پرکردن پرسشنامهها، اجرای تکنیکهای یخشکن مثل تکنیک معرفی افراد با مدل خندهای، دست زدن آهنگین، تکنیک هو هو ... ها ها ها، تکنیک تنفس انفجاری، اجرای تکنیک نرمش گردن و شانه ها باخنده، اجرای تکنیک خندۀ خجالتی، اجرای تکنیک خندۀ بی صدا اجرای تکنیک خندۀ بی دلیل، اجرای شعر و موزیک خنده، در پایان مدیتیشن و دعا.
جلسۀ دوم: اجرا دست زدن ریتمیک، اجرای تکنیک هو هو...ها ها ها، اجرای نرمش وکشش با صدای خنده، اجرای تکنیک خندۀ موبایلی با خبر خوش، اجرای تکنیک تنفس عمیق سه گام به روش 4-3-6، اجرای خندۀ انگشت اشاره، اجرای خندۀ بخشش، اجرای خندۀ قدردانی، اجرای خندۀ شیر قهوۀ شادمانی، اجرای شعرو موزیک خنده، در پایان مدیتیشن ودعای صلح و دوستی.
جلسۀ سوم: سلام و احوال پرسی انرژیزا، کفزدن ریتمیک اجرای تکنیک نرمش-کشش- تنفس ِخندهای، صحبحت دربارۀ امید به زندگی و تابآوری در زمان سختی، اجرای تکنیک خندۀ شور و نشاط، اجرای تکنیک بوییدن گل با دم وخندۀ انفجاری باز دم، اجرای تکنیک خندۀ تیموس با ضربههای ریتمیک، اجرای خندۀ بوقلمون با تنفس عمیق، لرزش بدن و بازدم با صدای بوقلمون، اجرای تکنیک خندۀ هیزم شکن با تنفس عمیق و باز دم انفجاری، اجرای شعرو موزیک خنده، مدیتیشن و دعای صلح و دوستی.
جلسۀ چهارم: سلام و احوال پرسی با مدل خندۀ شور، نشاط و شادابی، کف زدن ریتمیک با مدل 1-2...1-2-3، اجرای تکنیک پاکسازی ریه با هو هو ...ها ها ها، اجرای تنفس انفجاری، اجرای خند، به خود، اجرای تکنیک خندۀ بوییدن گل با دم عمیق وخندۀ انفجاری بازدم، اجرای تکنیک خندۀ متری، اجرای تکنیک خندۀ شیر، اجرای شعرو موزیک خنده، در پایان اجرای مدیتیشن و دعای صلح و دوستی.
جلسۀ پنجم: سلام و احوال پرسی با تکنیک شور، نشاط و شادابی، کف زدن ریتمیک با مدل هو هو.... ها ها ها، صحبت دربارۀ تابآوری و امید به زندگی هنگام سختیها و مشکلات، اجرای تکنیک خنده به دردها، اجرای تکنیک خنده به خود، اجرای تکنیک خندۀ تدریجی، اجرای خندۀ عروسکی، اجرای تکنیک خندۀ پمپ انرژی، اجرای تکنیک تنفس عمیق و بازدم انفجاری برای پاکسازی هوای مرده ریه، مدیتیشن و دعای صلح و دوستی.
جلسۀ ششم: سلام و احوال پرسی انرژیزا، کف زدن ریتمیک، اجرای تکنیک پاکسازی ریه با صدای هو هو ...ها ها ها، اجرای تکنیکهای نرمشی- کششی، اجرای تکنیک لرزشی با صدای هی هی، اجرای تکنیک تیر و کمان خنده، اجرای تکنیک ضربه به ترقُوه برای پاکسازی قسمت بالای ریه با صدای ها ها، اجرای تکنیک پاکسازی مغز از افکار مزاحم با صدای خنده هییییییییییی، اجرای تکنیک تنفس انفجاری برای پاکسازی ریه از سموم، در پایان مدیتیشن و دعای صلح و دوستی.
جلسۀ هفتم: سلام و احوال پرسی شور، نشاط و شادابی، کف زدن ریتمیک، اجرای تکنیک هو هو ...ها ها ها برای پاکسازی هوای مردۀ تهِ ریه، اجرای نرمش- کشش- تنفس، اجرای خندۀ حیوانات، اجرای تکنیک خندۀ دیافراگمی با ضربه و صدای هو هو هو، اجرای تکنیک خندۀ کودک درون، اجرای تکنیک خندۀ عروسکی، تکنیک خندۀ بوقلمون، اجرای تنفس انفجاری برای پاکسازی ریه از سموم، اجرای شعر و موزیک خنده، در پایان مدیتیشن و دعا و سپاسگزاری.
جلسۀ هشتم: سلام و احوال پرسی انرژیزا، کف زدن ریتمیک، اجرای تکنیک پاکسازی ریه با هو هو ...ها ها ها، صحبت دربارۀ تأثیر خنده و شادی بر تابآوری و امید به زندگی، اجرای تکنیک پاکسازی شستوشوی مغز از افکار مزاحم، اجرای تکنیک نرمش- کشش –تنفس، اجرای تکنیک خندۀ دست افشانی، اجرای تکنیک خندۀ تیموس، اجرای تکنیک خندۀ گوریل، اجرای تکنیک خندۀ گربه، اجرای تکنیک خندۀ شیر، اجرای شعر و موزیک خنده، درپایان مدیتیشن و دعای صلح و دوستی.
جلسۀ نهم: سلام و احوالپرسی انرژیزا، اجرای تکنیک کف زدن ریتمیک، اجرای تکنیک ریتمیک هو هو ... ها ها ها، اجرای نرمش- کشش -تنفس عمیق، صحبت درباره تأثیر شادی و خنده بر تابآوری و امید به زندگی، اجرای تکنیکهای خندۀ هماهنگی عصب و عضله برای جلوگیری از آلزایمر و فراموشی مثل تکنیکِ "دست بشکن، دست، پا"، تکنیکِ "دست- دست -دست، پا -پا -پا، خنده -خنده، ها ها ها!"، اجرای تکنیک سوپر برین خنده، اجرای تکنیک ضربه به ترقوه و ضربه به پشت کتف و گردن با صدای هوهو ها ها، اجرای تکنیک لرزش و تکاندن بدن با صدای خندۀ هی هی هی، اجرای تنفس انفجاری، اجرای شعر و موزیک خنده، در پایان مدیتیشن و سپاسگزاری.
جلسۀ دهم: سلام و احوالپرسی شور، نشاط و شادابی، اجرای تکنیک کفزدن ریتمیک، اجرای تکنیک هو هو... ها ها ها، اجرای نرمش -کشش- تنفس عمیق- بازدم انفجاری، اجرای تکنیک انجام کارهای خانه با ریتم و با صدای خنده، اجرای تکنیک خندۀ حیوانات، اجرای تکنیکهای خندۀ ابتکاری فردی، اجرای تکنیک تنفس انفجاری، اجرای خندۀ گل افشانی، اجرای شعر و موزیک خنده، در پایان مدیتیشن و دعای صلح و دوستی.
جلسۀ یازدهم: سلام و احوال پرسی انرژیزا، اجرای تکنیک کفزدن ریتمیک، اجرای تکنیک هو هو ... ها ها ها، اجرای نرمش- کشش - تنفس عمیق- بازدم انفجاری، اجرای تکنیک بادکنک خنده، اجرای تکنیک سوپر برین، اجرای تکنیک هماهنگی ذهن و جسم، اجرای تکنیک خندۀ تلفنی، اجرای تکنیک دست و پای مخالف، اجرای تکنیک لرزشی- تکانشی با صدای هی هی هی، اجرای تنفس زنبوری برای آرامش ذهن و جسم، در پایان مدیتیشن و دعا و سپاسگزاری.
جلسۀ دوازدهم: سلام و احوالپرسی انرژی زا، اجرای کف زدن ریتمیک، اجرای هو هو ...ها ها ها، صحبت درباره تأثیر خنده بر تابآوری و امید به زندگی، اجرای نرمش- کشش - تنفس عمیق، اجرای تکنیک های خندۀ ورزشی مثل تکنیک وزنه برداری، بسکتبال و بدمینتون، اجرای شعر و موزیک خنده، در پایان مدیتیشن ، دعا و سپاسگزاری.
جلسۀ سیزدهم: سلام و احوال پرسی شور، نشاط وشادابی، اجرای تکنیک کف زدن ریتمیک، اجرای تکنیک هو هو ...ها ها ها، اجرای نرمش –کشش- تنفس عمیق - بازدم انفجاری، اجرای تکنیک الک کردن نخالههای ذهنی، اجرای تکنیک شیر قهوۀ شادمانی،اجرای تکنیک خندۀ متری، اجرای تکنیک خندۀ تیر و کمان، اجرای تکنیک شعر و موزیک خنده، مدیتیشن و دعای صلح و دوستی.
جلسۀ چهاردهم: سلام و احوال پرسی شور، نشاط وشادابی، اجرای تکنیک کف زدن ریتمیک، اجرای تکنیک هو هو ...ها ها ها، اجرای نرمش -کشش -تنفس عمیق- بازدم انفجاری، اجرای تکنیک خندۀ بگو مگو، اجرای تکنیک خندۀ بخشش، اجرای تکنیک خندۀ گلافشانی، اجرای تکنیک خندۀ حیوانات، اجرای تنفس زنبوری، مدیتیشن و دعای سپاسگزاری.
جلسۀ پانزدهم: سلام احوالپرسی انرژی زا، کف زدن ریتمیک، اجرای تکنیک هو هو ...ها ها ها، اجرای نرمش -کشش - تنفس عمیق- بازدم انفجاری، اجرای قطار خنده، اجرای تکنیک خندۀ تدریجی، اجرای تکنیک خندۀ تیر و کمان، اجرای تکنیک بمب انرژی مثبت، اجرای آرام سام سام خنده، اجرای تومبا تومبای خنده، اجرای جمعی سرودِ "اگر تو شاد و خندانی، دست بزن پا بزن بوق بزن، خنده کن!" اجرای تنفس زنبوری، مدیتیشن و دعای صلح و دوستی.
جلسۀ شانزدهم: سلام احوالپرسی شادمانه، کف زدن ریتمیک هو هو ...هاها ها، نرمش –کشش -تنفس عمیق-باز دمِ پاکسازی کنندۀ ریه، اجرای تکنیکهای ترکیبی خنده، اجرای تکنیکهای انجام کارهای خانه با خنده، اجرای تکنیکهای هماهنگی عصب و عضله، اجرای تکنیک بوقلمون، گربه، شیر و گوریل، اجرای دست افشانی و گل افشانی خنده، اجرای خنده –گریه، مدیتیشن و دعای برای صلح جهانی. دعا برای بنیانگزار یوگای خنده، در پایان توضیح و پرکردن پرسشنامهها پس آزمون تابآوری و امید به زندگی و ختم برنامه.
2-4- شیوۀ اجرا
برای برگزاری جلسات آموزشی و تمرینی یوگای خنده، با انجمن به زیستن در مشهد هماهنگی شد و خانمها در یک فضای باز با رعایت فاصلۀ فیزیکی و پروتکلهای بهداشتی جمع شدند. هر جلسه برنامۀ از پیش مدون شدهای داشت. همکاران توجیه شده و مربیان گواهینامهدار خنده به صورت حامی در برنامه چارهگری (مداخله) حضور پیدا میکردند. آزمودنی ها پس از اتمام دوره آموزش وتمرین، در مرحله پسآزمون مجدداً به پرسشنامهها پاسخ دادند. دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS-26 و به روش آزمون تی نمونههای وابسته تجزیه و تحلیل قرار شد.
3- یافتهها
طبق آمار توصیفی، تحصیلات شرکتکنندگان بدین صورت بود که 30 درصد (6 نفر) دیپلم، 40 درصد (8 نفر) لیسانس و 30 درصد (6 نفر) فوق لیسانس بودند. وضعیت سنی شرکتکنندگان بدین صورت بود که 25 درصد (5 نفر) 25-29 سال، 35 درصد (7 نفر) 30- 34 سال، 25 درصد (5 نفر) 35-39 سال و 15 درصد (3 نفر) 40 سال و بالاتر بودند. وضعیت اشتغال شرکتکنندگان بدین صورت بود که 40 درصد (8 نفر) خانهدار و 60 درصد (12 نفر) شاغل بودند.
براي ارائۀ تصویري واضح‌تر از وضعیت متغیرهاي بررسی شده در این پژوهش، ابتدا میانگین و انحراف معیار محاسبه شد که در جدول 1 ارائه شده است:
جدول 1. میانگین و انحراف معیار نمرات تابآوری و امید در دو مرحله آزمون
متغیرها | مراحل آزمون | میانگین | انحراف معیار |
تصور از شایستگی فردی | پیشآزمون | 25.40 | 6.68 |
پسآزمون | 31.75 | 4.31 | |
اعتماد به غرایز فردی/ تحمل عاطفه منفی | پیشآزمون | 20.30 | 4.71 |
پسآزمون | 26.70 | 3.02 | |
پذیرش مثبت تغییر / روابط ایمن | پیشآزمون | 16.65 | 3.97 |
پسآزمون | 20.00 | 2.73 | |
کنترل | پیشآزمون | 9.45 | 2.92 |
پسآزمون | 12.40 | 1.84 | |
تأثیرات معنوی | پیشآزمون | 7.95 | 1.90 |
پسآزمون | 9.50 | 76. | |
نمرۀ کل تابآوری | پیشآزمون | 81.25 | 17.78 |
پسآزمون | 100.35 | 11.18 | |
نمرۀ کل امید به زندگی | پیشآزمون | 26.85 | 4.78 |
پسآزمون | 34.65 | 2.56 |
همانطور که در جدول 1 مشاهده میشود، میانگین نمره تابآوری و ابعاد 5 گانه آن و هم چنین میانگین نمرۀ امید به زندگی شرکتکنندگان، در مرحلۀ پس آزمون و با مداخله تکنیکهای یوگای خنده بالاتر رفته است؛ لیکن معناداری این افزایش میانگین با انجام آزمونهای استنباطی مشخص میشود. بر این اساس، ابتدا برای بررسی پیشفرض آزمون تی نمونههای وابسته، نرمال بودن متغیرهای تحقیق با استفاده از آزمون شاپیرو ویلک مورد بررسی قرار میگیرد که نتایج آزمون نرمال بودن دادهها در جدول 2 خلاصه شده است.
با توجه به اینکه سطح معناداری برای نمرات تصور از شایستگی فردی، اعتماد به غرایز فردی/ تحمل عاطفه منفی، پذیرش مثبت تغییر و روابط ایمن، کنترل، تأثیرات معنوی، تابآوری و امید به زندگی بزرگ‌تر از 05/0 است، لذا فرض صفر رد نمی‌شود و لذا توزیع نرمال متغیرهای تحقیق و پیشفرض آزمون تی نمونههای وابسته تأیید میشود.
در ادامه برای بررسی تأثیر تکنیکهای یوگای خنده بر میزان تابآوری و امید به زندگی زنان منطقه 9 مشهد از آزمون تی نمونههای وابسته استفاده میشود که نتایج آزمون در جدول 3 نشان داده شده است.
متغیرها | آماره | درجه آزادی | معناداری (Sig) |
تصور از شایستگی فردی | 92. | 20 | 10. |
96. | 20 | 70. | |
اعتماد به غرایز فردی/ تحمل عاطفه منفی | 96. | 20 | 69. |
94. | 20 | 29. | |
پذیرش مثبت تغییر / روابط ایمن | 96. | 20 | 56. |
96. | 20 | 68. | |
کنترل | 95. | 20 | 41. |
93. | 20 | 19. | |
تأثیرات معنوی | 88. | 20 | 058. |
089. | 20 | 08. | |
نمره کل تابآوری | 91. | 20 | 08. |
95. | 20 | 42. | |
امید به زندگی | 92. | 20 | 11. |
93. | 20 | 22. |
متغیرها | مراحل آزمون | میانگین | تفاوت میانگین | مقدار t | درجه آزادی | معناداری |
تصور از شایستگی فردی | پیشآزمون | 25.40 | 6.35- | 6.64- | 19 | 001/0 |
پسآزمون | 31.75 | |||||
اعتماد به غرایز فردی /تحمل عاطفه منفی | پیشآزمون | 20.30 | 6.40- | 8.93- | 19 | 001/0 |
پسآزمون | 26.70 | |||||
پذیرش مثبت تغییر / روابط ایمن | پیشآزمون | 16.65 | 3.35- | 6.38- | 19 | 001/0 |
پسآزمون | 20 | |||||
کنترل | پیشآزمون | 9.45 | 2.95- | 7.13- | 19 | 001/0 |
پسآزمون | 12.40 | |||||
تأثیرات معنوی | پیشآزمون | 7.95 | 1.55- | 4.50- | 19 | 001/0 |
پسآزمون | 9.50 | |||||
نمره کل تابآوری | پیشآزمون | 81.25 | 19.10- | 6.69- | 19 | 001/0 |
پسآزمون | 100.35 | |||||
امید به زندگی | پیشآزمون | 26.85 | 7.80- | 12.88- | 19 | 001/0 |
پسآزمون | 34.65 |
همانگونه که در جدل بالا مشاهده می‌گردد نمره تصور از شایستگی فردی در پیش آزمون 40/25 بود که در پس آزمون به 75/31 افزایش یافته است و این افزایش از نظر آماری نیز معنادار است (05/0 P< و 64/6- = (19)T ).
در نمره اعتماد به غرایز فردی/ تحمل عاطفه منفی در پیش آزمون 30/20 بود که در پس آزمون به 70/26 افزایش یافته است و این افزایش از نظر آماری نیز معنادار است (05/0 P< و 93/8- = (19)T ).
در مؤلفۀ پذیرش مثبت تغییر روابط ایمن، نمره در پیش آزمون 65/16 بود که در پس آزمون به 20 افزایش یافته است و این افزایش از نظر آماری نیز معنادار است (05/0 P< و 38/6- = (19)T ).
در مؤلفۀ کنترلن، نمره در پیش آزمون 45/9 بود که در پس آزمون به 40/12 افزایش یافته است و این افزایش از نظر آماری نیز معنادار می‌باشد (05/0 P< و 13/7- = (19)T ).
در مؤلفۀ تأثیرات معنوی، نمره در پیش آزمون 95/7 بود که در پس آزمون به 50/9 افزایش یافته است و این افزایش از نظر آماری نیز معنادار است (05/0 P< و 50/4- = (19)T ).
و در نمره کل تابآوری، نمره در پیش آزمون 25/81 بود که در پس آزمون به 35/100 افزایش یافته است و این افزایش از نظر آماری نیز معنادار است (05/0 P< و 69/6- = (19)T ).
در نتیجه میتوان گفت که یوگای خنده باعث افزایش تابآوری و مولفههای آن شامل تصور از شایستگی فردی، اعتماد به غرایز فردی/ تحمل عاطفه منفی، پذیرش مثبت تغییر/ روابط ایمن، کنترل، تأثیرات معنوی زنان شده است.
همچنین نمرۀ امید در پیش آزمون 85/26 بود که در پس آزمون به 65/34 افزایش یافته است و این افزایش از نظر آماری نیز معنادار است (05/0 P< و 88/12- = (19)T ). در نتیجه میتوان گفت که یوگای خنده باعث افزایش امید به زندگی زنان شده است.
4- بحث و نتیجهگیری
هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر یوگای خنده بر افزایش تابآوری و امید به زندگی در زنان ساکن منطقه 9 مشهد با توجه به بحران کرونا بود. نتایج نشان داد که یوگای خنده باعث افزایش تابآوری و مؤلفههای آن شامل تصور از شایستگی فردی، اعتماد به غرایز فردی/ تحمل عاطفه منفی، پذیرش مثبت تغییر / روابط ایمن، کنترل، تأثیرات معنوی زنان شده است و نمرات پسآزمون نسبت به پیش آزمون افزایش یافته است.
این یافته به نوعی همسو با پژوهشهای صالحوند، صاحبالزمانی و فتاحمقدم (1397) است که تأثیر خندهدرمانی کاتاریا بر خشم و تابآوری کارکنان پتروشیمی جم عسلویه را در سال 1396 را بررسی کردند. نتایج حاصل از آزمون تی زوجی بیانگر معنیداری اختلاف ایجاد شده در وضعیت متغیرهای خشم و تابآوری در مرحلۀ پس آزمون نسبت به مرحلۀ پیشآزمون بوده است. کیخای حسینپور، رهنما و چیتساز (1392) نیز نشان دادند که یوگای خنده تأثیر مثبتی بر عملکرد حرکتی و انعطافپذیری بیماران مبتلا به پارکینسون دارد. همچنین مییان و سوک26 (2018) در پژوهش خود، برنامۀ خنده درمانی را برای دانشجویان پرستاری دانشکده تدوین و تأثیرات آن را در پاسخ به استرس، تنظیم زندگی در مدرسه و تابآوری آنها بررسی کرده و نتیجه گرفتند خنده درمانی میتواند به دانشجویان پرستاری کمک کند تا استرس خود را تسکین داده و به خوبی با زندگی مدرسۀ خود سازگار شوند. دکارو و براون27 (2016) نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که یوگای خنده بر میزان شور و اشتیاق، خلق وخو، خوشبینی، سطح دوستی با اعضای گروه، سطح آگاهی درباره تنفس، میزان آرامش عضلانی، میزان آرامش ذهنی و توانایی خندیدن بدون دلیل تأثیر میگذارد.
در تبیین این نتایج میتوان گفت، تمرينهـاي يوگاي خنده يک درمان منحصر به فردتکیه بر خندۀ شبیه سازی شده و تمرین های تنفسی است که به فراخور فرد یا گروه با راههاي مختلفي کار ميرود. این روش باعـث کاهش تنشهاي فيزيکي، افزايش سطح سلامت و قدرت تطابق فرد ميشود (مورا-ریپول28، 2011). نتایج در این خصوص در قالبِ نظریۀ تخلیۀ هیجانی خنده می گنجد. این نظریه بر این باور است که خنده وشوخی روش قابل قبولی از نظر اجتماعی، برای آزادسازی تنش و فشارهای عصبی است (Whisonant, 1998). پروواین29 (2000) معتقد است که خنده در روابط متقابل اجتماعی میتواند بهعنوان یک نوع مکانیسم رهایی از تنش به کار رود. اسپنسر (1911 به نقل از موریل (1983) در نظریۀ تخلیه هیجانی معتقد است که هیجان و آشفتگی روانی نوعی انرژی تولید میکند که باید به نوعی مصرف شود؛ به گفتل او هیجان عصبی تمایل به ایجاد تنش ماهیچهای دارد و خنده، به عنوان نوعی حرکت فیزیکی، میتواند بهصورت جریانی از شکلهای مختلف انرژی عصبی، عمل کند. اسپنسر با ایجاد ایدۀ خنده برای رهایی از انرژی پتانسیل معتقد است که هر فرد از طریق فرایند مدیریت استرس روزانه، بهطور مداوم در حال انباشتهسازی انرژی است و این انرژی مازاد را میتواند بعد از یک روز پرتنش و استرس و برای رهایی از فشار روحی با خندیدن آزاد سازد (معماریان، صنعتکاران، بهاری و حبیبی، 1396).
براساس این اصل که « تحرّکت هیجان میآفریند30» ،اگر بدن در حالت شاد قرار گیرد، ذهن به پیروی از آن حالتی شاد به خود میگیرد (کاتاریا، 1393). بِرک31 (1988 به نقل از شهیدی، 1387) معتقد است فعالیتهای هیجانی مثبت، مانند خنده، از شدت پاسخ استرس معمول میکاهد و همانند یک تعدیلکننده، تحریک سمپاتیکی بعد از استرس را تعدیل میکند. میتوان گفت افراد در شرایط استرسآور کرونا، میتوانند از یوگای خنده به دلیل ترشح هورمونهای طبیعی که به کاهش افسردگی کمک میکند بهرهمند شوند. فواید سلامتی که از یوگای خنده بهدست میآید شامل مدیریت استرس فیزیکی، ذهنی و عاطفی است. هنگامیکه استرس پایین بیاید سیستم ایمنی بدن بهطور خودکار قوی میشود. خنده همچنین باعث افزایش اکسیژنرسانی به سلولهای بدن، تقویت سیستم ایمنی، تسریع گردش خون و ایجاد حالت ذهنی مثبت میشود (کیخای حسینپور و همکاران، 1391).
افزون بر این نتایج پژوهش حاکی از تأثیر مثبت یوگای خنده بر افزایش امید به زندگی در زنان منطقه 9 مشهد است؛ نمرات پسآزمون این افراد نسبت به پیشآزمون آنها افزایش معنادار داشته است. میتوان گفت که این یافته به نوعی همسو با پژوهش مددی و خدابخشیکولایی (1395) است که به بررسی تأثیر خنده درمانی و فعالیتهای فیزیکی بر امید و معناجویی سالمندان بالای 60 سال پرداختند.آنها نشان دادند که تفاوت معناداری بین امید به زندگی در سالمندان قبل از خنده درمانی کاتاریا وبعد از آن وجود دارد.
در تبیین این نتایج میتوان گفت امید داشتن با سلامت روانی و جسمی مانند پاسخ مثبت به مداخلۀ پزشکی، سلامت ذهنی، خُلق مثبت، نیز با پرهیز آگاهانه از رویدادهای تنش زای زندگی، با نشاط و شاد زیستی در امور زندگی و با مسئله گشایی، همبستگی مثبت دارد (Cho & Oh, 2011). خُلق مثبت، بهصورت پیامدهای مثبت یا امید، روی ادراک فرد از آینده تأثیر میگذارد. خنده درمانی یوگایی تأثیرات فراوانی بر عملکرد فیزیکی و روانی افراد دارد. خنده واکنشی است که برای تخلیه هیجانات به کار میرود و در واقع از طریق خندیدن، انرژی ذخیره شده ناشی از شرایط مختلف مثل بحران کرونا و حوادث ناخوشایند زندگی از ذهن فرد تخلیه میشود. به همین دلیل معمولاً پس از مدتی خندیدن، احساس آرامش زیادی به فرد دست می دهد. بدین ترتیب وجود هیجانات مثبت و فقدان عواطف منفی در فرد موجب افزیش امید به زندگی میشود (صبوری، خیاطان و قنوات، 1397).
این تحقیق نیز هم چون سایر پژوهشها با محدودیتهایی مواجه بود. از جمله اینکه با توجه به شرایط همهگیری کرونا امکان انجام پیگیری و در نظر گرفتن گروه کنترل نبود. همچنین این مطالعه بر روی یک گروه از زنان و در یک منطقه انجام شد لذا تعمیم نتایج به جامعۀ مردان و مناطق دیگر باید با احتیاط انجام شود. بنابراین با توجه به نتایج پيشنهاد ميشـود استفاده از مجموعة مهارتها و توانمنديهاي آموختنيِ یوگای خنده برای كمك به حل مشكلات روانشناختي و افزايش ميزان اميد و تابآوری در زنان در دستور کار مدیران مراکز مشاوره، نهادهای ورزشی و نیـز شـهرداریها و بوستانها قرار گيرد.
5- تقدیر و تشکر
در خاتمه از استادان گرامی و همکاران موسسه ی به زیستن مشهد مقدس که امکان اجرای پروتکل این تحقیق را فراهم کردند، صمیمانه سپاس گزاری می کنم.
6- منابع
1- تابآوری ملی و بحران کرونا. خبرگزاری مهر. بازیابیشده در 4 اردیبهشت 1399 از. Mehrnews.com/news/4906989/ تاب-آوری-ملی-و-بحران-کرونا.
2- جعفری سدهی، ر. (1399). نقش کرونا در تشدید همسرآزاری و خشونت علیه زنان. ایرنا. بازیابیشده در 1 اردیبهشت 1399 از https://www irna.ir/news/83756142/نقش-کرونا-در-تشدید-همسرآزاری-و-خشونت-علیه-زنان.
3- روحانیان، م. ع. پاندمی یا همهگیری چیست. درمانکده. بازیابیشده در 4 اردیبهشت 1399 از https://www darmankade.com/blog/epidemic/.
4- سامانی، س.، جوکار، ب.، و صحراگرد، ن. (1386). تابآوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه رفتار). 13(3)، 290-295.
5- شهیدی، م. (۱۳۸۷). مقایسه اثربخشی خنده درمانی کارتاریا و ورزش درمانی به شیوه ی گروهی در کاهش افسردگی و افزایش رضایت از زندگی زنان سالمند کانون های جهان دیدگان. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
6- صالحوند، س، صاحبالزمانی، م. و فتاح مقدم، لادن. (1397). تأثیر خندهدرمانی کاتاریا بر میزان خشم و تابآوری کارکنان: مطالعه نیمه تجربی در یک مجتمع پتروشیمی. مجله علمی پزشکی جندی شاپور. 4(17). 427- 437.
7- صبوری، ر.، خیاطان، ف. و قنوات، م. (1397). تأثیر آموزش خندهدرمانی کاتاریا (یوگای خنده) بر احساس ناامیدی و تنهایی کودکان مبتلا به سرطان خون. تحول روانشناختی کودک، 182-193
8- کاتاریا، م. (1393). خندیدن دلیل نمی خواهد. ترجمه م. پزشکی. تهران: انتشارات نسل نواندیش.
9- کرمانی، ز.، خداپناهی، م. ک. و حیدری، م. (1390). ويژگيهاي روانسنجي مقياس اميد اسنايدر. مجلۀ علمی پژوهشی روانشناسی کاربرد، 5(3)، 7-23.
10- کیخای حسین پور، ا.، رهنما، ن. و چیتساز، ا. (1392). تأثیر هشت هفته تمرینات یوگای خنده بر عملکرد حرکتی، تعادل و انعطافپذیری بیماران مبتلا به پارکینسون. پژوهش در علوم توانبخشی. 39-47.
11- کیخای حسینپور، ا. (1391). تأثیر تمرینات یوگای خنده بر عوامل روانی و حرکتی بیماران مبتلا به پارکینسون. پایاننامه کارشناسی ارشد علوم ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه اصفهان.
12- مددی، م. و خدابخشی کولایی، آ. (1395). اثربخشی خنده درمانی کاتاریا و فعالیتهای فیزیکی بر امید و معناجویی در سالمندان شهر تهران. نشریه پژوهش توانبخشی در پرستار، ۲(۴)،۴۰-۴۸.
13- معماریان، آ.، صنعتکاران، ا.؛ بهاری، س. م. و حبیبی، س. ا. ح. (1396). اثر یک دوره تمرینات یوگای خنده بر اضطراب و کیفیت خواب بیماران مبتلا به پارکینسون. مجله روانشناسی پیری، 3(2)، 85-96.
14- نصیری، ح. ا. و جوکار، ب. (1387). معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان. فصلنامه پژوهش زنان، 6(2)، 157-176.
15- Brooks, S. K., Webster, R. K., Smith, L. E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N., & Rubin, G. J. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. The lancet, 395(10227), 912-920.
16- Cho, E. A., & Oh, H. E. (2011). Effects of laughter therapy on depression, quality of life, resilience and immune responses in breast cancer survivors. Journal of Korean academy of nursing, 41(3), 285-293.
17- Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and anxiety, 18(2), 76-82.
18- DeCaro, D. S., & Brown, J. L. C. (2016). Laughter yoga, adults living with Parkinson׳ s disease, and caregivers: A pilot study. Explore, 12(3), 196-199..
19- De Francisco, S., Torres, C., De Andrés, S., Millet, A., Ricart, M. T., Hernández-Martínez-Esparza, E., ... & Trujols, J. (2019). Effectiveness of integrative laughter therapy to reduce anxiety, improve self-esteem and increase happiness: a naturalistic study at a day hospital for addictive disorders. International journal of environmental research and public health, 16(21), 4194.
20- Hurley, K. (2020). What is resilience? Your guide to facing life’s challenges, adversities, and crises. Everyday Health.
21- Lee, J. S., & Lee, S. K. (2020). The Effects of Laughter Therapy for the Relief of Employment-Stress in Korean Student Nurses by Assessing Psychological Stress Salivary Cortisol and Subjective Happiness. Osong Public Health and Research Perspectives, 11(1), 44.
22- Luthar, S. S., Cicchetti, D., & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child development, 71(3), 543-562.
23- Mi-Youn, C., & Suk, K. J. (2018). The Effects of One-Time Laughter Therapy on Stress Response, School Life Adjustment and Ego-resilience of Women College Students..
24- Mora-Ripoll R. (2011). Potential health benefits of simulated laughter: a narrative review of the literature and recommendations for future research. Complement Ther Med.; 19(3):170-7
25- Morishima, T., Miyashiro, I., Inoue, N., Kitasaka, M., Akazawa, T., Higeno, A., ... & Matsuura, N. (2019). Effects of laughter therapy on quality of life in patients with cancer: An open-label, randomized controlled trial. PloS one, 14(6), e0219065.
26- Morreall, J. (1983). Humor and emotion. American Philosophical Quarterly, 20(3), 297-304.
27- Provine, R. (2000). Laughter. New York: Penguin Books
28- Schoch-Spana, M. (2020). COVID-19’s psychosocial impacts. Scientific American Blog Network. https://blogs. scientificamerican. com/observations/covid-19s-psychosocial-impacts.Whisonant, R. D. (1998). The Effects of Humor on cognitive Learning Computer-Based Environment. Virginia: Blacksburg.
29- 23- World Health Organization. (April 2020). Mental health and psychosocial considerations during the COVID-19 outbreak. 18 March 2020. Published Online
30- Whisonant, R. D. (1998). The effects of humor on cognitive learning in a computer-based environment (Doctoral dissertation, Virginia Polytechnic Institute and State University).
31- Wu, Z., & McGoogan, J. M. (2020). Characteristics of and important lessons from the coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak in China: summary of a report of 72 314 cases from the Chinese Center for Disease Control and Prevention. Jama, 323(13), 1239-1242.
32- Yoshikawa, Y., Ohmaki, E., Kawahata, H., Maekawa, Y., Ogihara, T., Morishita, R., & Aoki, M. (2019). Beneficial effect of laughter therapy on physiological and psychological function in elders. Nursing Open, 6(1), 93-99.
The Effect of Laughter Yoga on Resilience and Hope to Live in COVID-19 Crisis among Women in the Zone 9 of Mashhad
Seddigheh Karimi1, Raziyeh Lotfi2
1- MA in Clinical Psychology.Payame Noor Gorjestan International Branch. International Laughter Yoga Teacher(corresponding author)
sedighkarimi@gmail.com
2- PhD in General Psychology. Assistant Professor and Faculty Member, Department of Psychology, Department of Psychology, Payame Noor University of Tehran, Iran
raziehlotfi@pnu.ac.ir
Abstract
The Corona crisis has had important psychological consequences. Therefore, the main purpose of this study was to investigate the effect of laughter yoga on resilience and hope in life due to the Corona crisis among women in Zone 9 of Mashhad city. This study was a quasi-experimental study with pre-test and post-test with the experimental group. The statistical population of the present study included all women living in Zone 9 of Mashhad, 20 of whom were selected as a sample by available sampling method and taking into account the inclusion criteria and then placed in the experimental group. The subjects in the pre-test phase responded to the Connor-Davidson Resilience Scale and Snyder Hope Scale then were exposed to a laughter yoga intervention program for 16 two-hour sessions. In the post-test stage, the group answered the research questionnaires again. Data were collected and analyzed by t-test of dependent samples. The results showed that laughter yoga increases resilience and its components including the perception of individual competence, trust in individual instincts, tolerance of negative emotions, positive acceptance of change and safe relationships, control of spiritual effects, and also increase hope to live among women in the Zone 9 of Mashhad city. Laughter yoga exercises are a unique treatment with a focus on simulated laughter and deep breathing, which can be used in different ways to release the stored energy of various conditions such as coronavirus disease and life adverse events through laughter, reducing in this way physical stress, increase health and hope to live.
Keywords: Laughter Yoga, Resilience, Hope to Live, COVID-19 crisis.
[1] . COVID- 19
[2] . pandemic
[3] .Epidemic
[4] . SARS
[5] . MERS
[6] . Hope to life
[7] .Snyder
[8] . Resilience
[9] . Trampoline
[10] . gratitude
[11] . compassion
[12] . acceptance
[13] . meaning
[14] . forgiveness
[15] . coping skills
[16] . adaptability
[17] . intervention
[18] . Laughter yoga
[19] . Madan Kataria
[20] . laughter therapy
[21] .witticism
[22] . comedy performances
[23] . clown performances and satirists
[24] . Connor- Davidson Resilience Scale
[25] . Snyder Hope Scale
[26] Mi-Youn & Suk
[27] DeCaro & Brown
[28] . Mora-Ripoll
[29] . Provine
[30] Motion makes emotion
[31] . Berk