بازشناسی عوامل مؤثر بر خوانایی بانوان از فضای شهری (نمونه موردی: شهرک اکباتان تهران)
محورهای موضوعی : سایر موضوعات مرتبط
مریم رحمتی
1
,
علی عسگری
2
*
,
زهرا سادات کمونه
3
,
سارا شایانفر
4
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری بین المللی فارابی، دانشگاه هنر، تهران، ایران، دانشکده معماری و شهرسازی پردیس
2 - استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی پردیس بین المللی فارابی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
4 - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی پردیس بین المللی فارابی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
کلید واژه: خوانایی بانوان, تصویر ذهنی, نقشه شناختی, شهرک اکباتان,
چکیده مقاله :
خوانایی یکی از از ویژگی های اساسی محیط های شهری با کیفیت به شمار می رود که به فرد برای درک صحیح و عمیق پیرامون، امکان برقراری ارتباط مطلوب بین فرد و محیط شهری را فراهم می سازد. در واقع هنگام قرارگیری در محیط خوانا، تصویر ذهنی افراد در قالب نقشه های شناختی از محیط، سبب می شود افراد هنگام حرکت در فضا به آسانی مسیریابی نموده و حس سردرگمی نخواهند داشت. امروزه درپی شهرسازی مدرن و پیدایش مجتمع مسکونی های مدرن، به علت کم بودن کیفیت گوناگونی، شاهد ضعف در خوانایی هستیم که شهرک اکباتان به عنوان نمونه ای از شهرسازی مدرن، دارای ضعف در خوانایی است و از آنجا که جنسیت نیز مانند عواملی همچون محل سکونت، سن، شرایط اجتماعی و قومیت بر ادراک و ترجیح محیط تأثیر می گذارد و از این بین زنان بیشترین جمعیت جامعه را تشکیل می دهند که حضور آنها منوط بر خوانایی و امنیت در محیط می باشد، لذا هدف این مقاله شناخت و ایجاد فضای شهری خوانا برای بانوان در شهرک اکباتان می باشد و به دنبال پاسخ به این پرسش است: چه عواملی بر خوانایی بانوان از شهرک اکباتان مؤثر بوده و میزان پراکندگی عوامل در شهرک به چه میزان است؟ این تحقیق به روش کیفی انجام گردیده و برای ارزیابی نهایی از تحلیل داده ها بهره گرفته شده است. این پژوهش ابتدا به بازتعریف مفاهیم خوانایی، تصویر ذهنی، نقشه شناختی، ادراک بانوان با استفاده مطالعات اسنادی و منابع کتابخانه ای می پردازد، سپس براساس مفاهیم مستخرج از بخش نظری پژوهش، شناسایی عوامل خوانایی در شهرک اکباتان به روش میدانی و حضور در شهرک، تهیه نقشه های ذهنی، پرسشنامه محقق می گردد، سنجش داده با استفاده از درصد و ارزیابی پایایی با نرم افزار SPSS انجام گرفته است. بررسی های انجام گرفته حاکی از آن است که بانوان بومی با مدت سکونت بالا و شناخت زیاد، شهرک را محیطی خوانا تلقی می نمایند. در واقع آن ها به واسطۀ تصویرذهنی که از شهرک و مؤلفه های خوانایی دارند، احساس سردرگمی نمی کنند. عوامل مؤثر بر خوانایی بانوان در شهرک به ترتیب میدان بسیج، بیمارستان صارم و خیابان نفیسی محسوب می شوند و بخش های خارج از بلوک های مسکونی دارای خوانایی بیشتری نسبت به بخش های داخلی بلو ک ها هستند.
Readability is one of the main characteristics of high-quality urban environments that allow the individual to establish a favorable relationship between the individual and the urban environment for a correct and deep understanding of the environment. When placed in a readable environment, the mental image of people in the form of cognitive maps of the environment, makes people navigate easily when moving in space and will not feel confused. Today, following modern urban planning and the emergence of modern residential complexes, due to the low quality of diversity, we see poor readability that Ekbatan town, as an example of modern urban planning, has poor readability. As gender affects perception and Environmental preference affects and among them, women constitute the largest population of the society, whose presence depends on readability and security in the environment. So the purpose of this article is to identify and create a readable urban space for women in Ekbatan and seeks to answer this question: What factors affect the readability of women from Ekbatan town and what is the distribution of factors in the town? This research has been done qualitatively and data analysis has been used for the final evaluation. This research firstly redefines the concepts of readability, mental image, cognitive map, women's perception using documentary studies and library resources, then based on the concepts extracted from the theoretical part of the research, identifying readability factors in Ekbatan town by field method and attending Town, preparation of mind maps, the questionnaire is realized, data is measured using percentage and reliability assessment is done with Spss software. Studies show that indigenous women with high residence time and well-understand, consider the town as a readable environment. They do not feel confused by their mental imagery of the town and its readability components. Factors affecting women's readability in the town are Basij Square, Sarem Hospital, and Nafisi Street, respectively, and the sections outside the residential blocks are more readable than the inner sections of the blocks.
1- استاد غفاری، ص. (1395). بازآفرینی شهری خوانایی-محوری، رویکردی به تجدیدحیات شکلی و محتوایی ساخت اصلی. فصلنامه مطالعات شهری، 4(17)، 29-40.
2- استیونسون، د. (۲۰۰۳). شهرها و فرهنگ¬های شهری. ترجمه پناهی، ر. و احمد ا. )۱۳۸۸(. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
3- اکبری، ر.، و پاک بنیان، س. (1391). تأثیر کالبد فضاهای عمومی بر احساس امنیت اجتماعی زنان (نمونه موردی: محله نارمک و شهرک اکباتان شهر تهران). فصلنامه معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا)، 17 (2)، 53-64.
4- بندرآباد، ع. (1397). جنسیت و تفاوت¬ در ادراک محیط شهری؛ انگاره¬ها و معیارها. فصلنامه جغرافیا، 16 (59)، 109-123.
5- بی¬نیاز، ف.، و حنایی، ت. (1395). بازشناسی عناصر مؤثر بر خوانایی در ادراک بزرگسالان. فصلنامه مطالعات شهری، 6 (23)، 17-28.
6- پاکزاد، جهانشاه (۱۳۸۹). سیر اندیشه‌های شهرسازی (۲). تهران: آرمانشهر.
7- پاکزاد، ج.، و بزرگ، ح. (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمانشهر.
8- پورحسین روشن، ح.، و داداش¬پور، ه. (1397). ادراک معنایی بانوان از فضاهای شهری پس از طرح توسعه با استفاده از نظریه زمینه¬ای. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، (36)، 101-115.
9- تانکیس، ف. (۲۰۰۵). فضا، شهر و نظریۀ اجتماعی: مناسبات اجتماعی و شکل¬های شهری. ترجمه پارسی، ح. و افلاطونی، آ. )۱۳۸۸(. تهران: دانشگاه تهران.
10- جهانگیری، ج.، و مساوات، ا. (1392). بررسی عوامل موثر بر امنیت اجتماعی زنان مورد مطالعه: زنان 15-40 سال شهر شیراز. پژوهش¬های راهبردی مسائل اجتماعی ایران (پژوهش¬های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی)، 2 (2)، 41-55.
11- حبیب، ف.، سهرابیان، گ.، و ماجدی، ح. (1397). تبیین مؤلفه¬های ایمنی و خوانایی منظر شبانه شهر. فصلنامه مدیریت شهری، ۱4(51)، 399-412.
12- خامه، م.، اعتصام، ا.، و شاهچراغی، آ. (1393). واکاوی فرایندهای راه¬یابی و مسیریابی کار آمد در شهرهای گذشته ایران. نشریۀ علمی باغ نظر، 13(41)، 67-82.
13- دلاور، ع. (۱۳۹۱). مبانی نظری و علمی پژوهش. انتشارات رشد.
14- رفیعیان، م.، امین صالحی، ف.، و تقوایی، ع. (1389). سنجش کیفیت محیط سکونت در شهرک اکباتان تهران. فصلنامه برنامه¬ریزی و آمایش، 4(4)، 63-85..
15- زنجانی¬زاده اعزازی، ه. (1380). زنان و امنیت شهری. مجله تخصصی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، 34 (3)، 603-626.
16- سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران و دانشگاه تهران (۱۳۹۰)، اطلس کلان شهر تهران، تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران و دانشگاه تهران.
17- شاهچراغی، آ.، و بندرآباد، ع. (1396). محاط در محیط. انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
18- شاهین¬راد، م.ف.، رفیعیان، م.، و پورجعفر، م. (1394). ارزیابی ترجیحات بصری زنان از فضای شهری تهران. فصلنامه تازه¬های علوم شناختی، 17(15)، 10-24.
19- شعله، م. (1390). معیارهای متن بودگی شهر و روش شناسی تحلیل آن. نشریه هنرهای زیبا، (48)، 19-32.
20- فلاحی، ع.ف خدابنده¬لو، آ. (1390). برنامه¬ریزی مقابله با زلزله در مجموعه¬های مسکونی شهری نمونه مطالعاتی: فاز یک شهرک اکباتان. نشریه نامه معماری و شهرسازی، 3(6)، 103-121.
21- کمالی، م.، مرادی، پ.، و فغفوری، م. (1388). طراحی و مناسب¬سازی فضاهای شهری برای حضور زنان. همایش ملی زن و معماری، تهران: آموزشكده فني حرفه‌اي دخترانه سما.
22- گلی، ع.، قاسم¬زاده، ب.، فتح بقالی، ع.، و رمضان مقدم واجاری، ی. (1394). عوامل موثر در احساس امنیت اجتماعی زنان در فضاهای عمومی شهری (مطالعه موردی: پارک ائل گلی تبریز). مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، 18 (69)، 97-136.
23- لنگ، ج. (1۹۸۷). آفرینش نظریه معماری. ترجمه عینی¬فرف ع. (1388). انتشارات دانشگاه تهران.
24- محمدی، م.، و رحمانی فیروزجایی، م. (1397). تحلیلی بر تأثیر رؤیت¬پذیری و دسترسی¬پذیری به نشانه شهری در ارتقاء خوانایی. مجله معماری و شهرسازی پایدار، 6(2)، 35-49.
25- مطلبی، ق.، ضرغامی، ا.، و سعادتی¬وقار، پ. (1397). نقش خوانایی فضای باز بر ایجاد تعاملات اجتماعی در مجموعه¬های مسکونی نمونه موردی: مجموعه مسکونی سعیدیه همدان. نشریه علمی-پژوهشی معماری و شهرسازی ایران، 9(16)، 139-156.
26- میرغلامی، م.، شهانقی، ا.، و رباطی، م. (1391). نشانه شناسی شهری و نقش آن در خوانایی و شناسایی محیط (مطالعه موردی: محله نازی آباد تهران). نشریه نقش جهان، 3(1)، 31-42.
27- ۲7- نظیف، ح.، و مطلبی، ق. (1398). ارائۀ مدل مفهومی از خوانایی با تکیه بر تصور ذهنی. نشریۀ علمی باغ نظر، 16(78)، 71-78.
28- Gaisbauer, Ch., U.Frank, A. (2008, January). Wayfinding modelcfor pedestrian navigation, 11 the agile international conference on geographic information science, Institute for Geoinformation and Cartography, Vienna University of Technology, Austria.
29- Habib, F., & Sashourpour, M. (2012). The Cognition of the City at Night. International Journal of Architecture and Urban Development, 2(3), 5-12.
30- Khazravi, A., & Karimipour, F. (2012). Cognitive readability enhancing of cartographic maps for pedestrian navigation. International Journal of Brain and Cognitive Sciences, 1(3), 11-17.
31- Koseoglu, E., & Onder, DE. (2011). Subjective and objective dimensions of spatial legibility. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 30, 1191-1195.
32- Ramadier, T., & Moser, G. (1998). Social legibility, the cognitive map and urban behaviour. Journal of Environmental Psychology, 18(3), 307-319.
33- Safari, H., FakouriMoridani, F., & Sharifah, SM. (2016). Influence of geometry on legibility: An explanatory design study of visitors at the KualaLumpur City Center. Frontiers of Architectural Research, 5, 499-507.
34- Shokouhi, M. (2003). Toward and theory of environmental satisfaction and human comfort: A process-oriented and contextually sensitive theoretical framework. Journal of Environmental Psychology, 45, 11-21.
35- Vaiva, V. (2019). Legibility of Urban Spaces in Kaunas New Town: Research, Strategy, Suggestions. Aechitecture and Urban Planning, 15(1), 13-21.