بررسی و مقایسه رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه و اختلال شخصیت در زنان وابسته به مواد مخدر افیونی در شهر شیراز
محورهای موضوعی : سایر موضوعات مرتبطمرضیه آقائی 1 , حجت اله جاویدی 2 * , قاسم نظیری 3
1 - کارشناسی ارشد روانشناسی، گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، مرودشت، ایران
2 - استادیار گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، مرودشت، ایران
3 - دکتری تخصصی روانشناسی بالینی ،استادیار،گروه روانشناسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی،شیراز، ایران
کلید واژه: طرحواره, طرحواره¬هاي ناسازگار اوليه, اختلالات شخصيت, مواد مخدر افيوني.,
چکیده مقاله :
هدف از پژوهش حاضر بررسي‌رابطه طرحواره هاي ناسازگار اوليه و ويژگي هاي اختلالات شخصيت در بين زنان وابسته به مواد مخدر افيوني مستقر در كانونهاي تولد دوباره شيراز بود. طرح پژوهش از نوع همبستگي بود، جامعه آماري اين پژوهش عبارت بود از 43 نفر از زنان وابسته به مواد مخدر افيوني مستقر در كانون هاي تولد دوباره شيراز که با روش نمونه گيري در دسترس انتخاب شدند و به پرسش نامه طرحواره هاي يانگ (1988) و پرسش-نامه چند محوري باليني ميلون (1987) پاسخ دادند و با استفاده از ضريب همبستگي پيرسون، آزمون t براي گروه هاي وابسته و رگرسيون چند متغيري مدل ورود مورد تحلیل قرار گرفتند. تحقيق حاضر داراي 2 سؤال تحقيق در خصوص وجود رابطه بين طرحواره هاي ناسازگار اوليه و ويژگي هاي اختلالات شخصيت، تفاوت هاي طرحواره هاي ناسازگار اوليه و ويژگي هاي اختلالات شخصيت در بين زنان مي باشد. نتايج نشان داد كه بين طرحواره-هاي ناسازگار اوليه و ويژگي هاي اختلالات شخصيت همبستگي معني دار وجود دارد. نتايج رگرسيون چند متغيري مدل ورود نیز نشان داد كه طرحواره ها قادرند ويژگي هاي اختلالات شخصيت را پيش بيني كنند و نيز در خصوص تفاوت ويژگي هاي اختلالات شخصيت در بين زنان وابسته به مواد مخدر افيوني، فقط اختلال شخصیت ضداجتماعی و اختلال شخصیت وسواسی معنی دار بودند.
The aim of this study was to investigate the relationship between early maladaptive schemas and characteristics of personality disorders among opioid-dependent women located in Shiraz centers addiction treatment. The research design was correlational. The statistical population of this study consisted of 43 opioid-dependent women located in Shiraz addiction treatment centers who were selected by available sampling method andanswered the Young Schema Questionnaire (1988) and Millon Clinical Multi-Axis Questionnai (1987) and analyzed with Pearson correlation coefficient, t-test for dependent groups and multivariate regression of the input model. The present study has 2 research questions about the relationship between early maladaptive schemas and characteristics of personality disorders, differences in early maladaptive schemas and characteristics of personality disorders among women. The results showed that there is a significant correlation between early maladaptive schemas and the characteristics of personality disorders. The results of multivariate regression of the entry model also showed that schemas are able to predict the characteristics of personality disorders and also about the differences in characteristics of personality disorders among addicted women, only antisocial personality disorder and obsessive-compulsive disorder were significant.
1- آبادینسکی، ه. (1384). مواد مخدر (نگاهی اجمالی). ترجمه زکریایی، م.، و کریمی، ج. انتشارات جامعه وفرهنگ.
2- برنا، م.، حميد، ن.، و حياتي، د. (1395). نقش پيش¬بيني كنندگي ويژگيهاي شخصيت، راهبردهاي شناختي تنظيم هيجان، سبك¬هاي دلبستگي و سيستم¬هاي مغزي- رفتاري در آمادگي فعال و غيرفعال به اعتياد و تکانشگري. فصلنامه اعتياد پژوهي، 10(37)، ص 174-151.
3- بنفشه، ح.، مصداقی¬نیا، ا.، قریشی، ف.، گیلاسی، ح.، کاشانی، ز.، غلامی، م.، و قادری، ا. (1397). بررسي الگوي مصرف و علل گرايش به اعتياد در زنان تحت درمان نگهدارنده با متادون شهرستان كاشان طي سال 1396. دو ماهنامه علمي– پژوهشي فيض، 22(5)، 538-532.
4- تکلوی، س.، و رمضانی، م. (1398). مقايسه شكست عاطفي و صفات سه¬گانه تار يک شخ صيت در زنان با و بدون آمادگي به اعتيا د. فصلنامه اعتياد پژوهي سوءمصرف مواد، 13(53)، 300-285.
5- حجت، ک.، وحیدی، گ.، حمیدی، م.، اکابری، آ.، کاظمی، س.، نوروزی خلیلی، م.، شکاری، س.، و محمدی، ف. (1392). مقایسه خصوصیات شخصیتی و باورهاي غیر منطقی در زنان مصرف کننده مواد مخدر سنتی و زنانمصرف کننده مواد مخدر صنعتی. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 5(2)، 329-323.
6- خواجه موگهی، ن. ( 1372). «آماده¬سازی مقدماتی فرم فارسی پرسش¬نامه چند محوری بالینی میلون -2». پایان¬نامه کارشناسی ارشد: انستیتوروانپزشکی تهران.
7- لطفی، ر. (1385). «مقایسه طرحواره¬های ناسازگار افراد سالم و افراد مبتلا به اختلالات شخصیت دسته B.» پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
8- موسوي نسب، م.، شمس¬الديني، ل.، و منصوري، ز. (1394). بررسي نقش واسطه¬اي رضايت از زندگي در رابطه بين راهبردهاي مقابله با استرس و نگرش به اعتياد. فصلنامه اعتياد¬پژوهي، 3(9)، 171-155.
9- Brady, J., Iwamoto, D.K., Grivel, M., Kaya, A.,& Clinton, L.(2016). A systematic review of the salient role of feminine norms on substance use among women. Addictive Behaviors,62,83-90.
10- Braithwaite, S. R., Mitchell, C. M., Selby, E. A., & Fincham, F. D. (2016). "Trait forgiveness and enduring vulnerabilities: Neuroticism and catastrophizing influence relationship satisfaction via less forgiveness". Personality and Individual Differences, 94: 237–246.
11- Castille, K., Prout, M., Marczyk, G., & Shmidheiser, M. (2007). The early maladaptive schemas of self-mutilators: Implications for therapy. Journal of Cognitive Psychotherapy, 21(1), 58..
12- Choca, J. P., & Denburg, E. J.V. (1997). Interpretive guide to the millon clinical multiaxial Inventory. 2 nded. American Psychological Association. Washington. Dc. 54(2), 887-1112
13- Dasgupta, A. (2017). Alcohol, Drugs, Genes and the Clinical Laboratory: An overview for healthcare and safety professionals (pp. 89-105). Academic Press.
14- Gilbert, C.L. (2013). Marital quality in black and white marriages. Journal of Family Issues, 16(4), 431-441.
15- Jordan, A. H., Monin, B., Dweck, C. S., Lovett, B. J., John, O. P., & Gross, J. J. (2011). Misery has more company than people think: Underestimating the prevalence of others’ negative emotions. Personality and Social Psychology Bulletin, 37(1), 120-135.
16- Khosravani, V., Seidisarouei, M., & Alvani, A. (2016). Early maladaptive schemas, behavioral inhibition system, behavioral approach system, and defense styles in natural drug abusers. Polish Annals of Medicine, 23(1), 6-14.
17- Levandowski, M. L., Tractenberg, S. G., de Azeredo, L. A., De Nardi, T., Rovaris, D. L., Bau, C. H., ... & Grassi-Oliveira, R. (2016). Crack cocaine addiction, early life stress and accelerated cellular aging among women. Progress in neuro-psychopharmacology and biological psychiatry, 71, 83-89..
18- Lombard, S., Pullen, D. L., & Swabey, K. (2017). Conceptualizing trauma for children of drug addicted mothers: A developmental mapping. Journal of Trauma & Treatment, 6(1), 1-4..
19- Pereira-Morales, A. J., Adan, A., Lopez-Leon, S., & Forero, D. A. (2018). Personality traits and health-related quality of life: the mediator role of coping strategies and psychological distress. Annals of general psychiatry, 17(1), 1-9..
20- Schmidt, N. B., Joiner, T.E., Young, J.E., & Telch,M.J.(1995). The schema Questionnaire: Investigation of psychometric properties and the hierarchical structure of a measure of maladaptive schemata. Cognitive Therapy and Research, 19(3), 295-321.
21- Terracciano, A., & Costa Jr, P. T. (2004). Smoking and the Five‐Factor Model of personality. Addiction, 99(4), 472-481.
22- Thimm JC. (2010). Personality and early aladaptive schemas: A five-factor model perspective. J Behav Ther Exper Psychiat; 41: 373-80.
23- Young, J. E., & Brown, G. (2005). Young Schema Questionnaire. Short Form, Version 3, from New York: Schema Therapy Institute.
مجله علمی پژوهشهای میانرشتهای زنان دوره دوم، شماره 1، بهار 1399 صفحات 92-75 |
Woman Interdisciplinary Researches Journal Vol. 2, No. 1, Winter 2020 Pages 75-92 |
بررسی و مقایسه رابطه طرحوارههای ناسازگار اولیه و اختلال شخصیت در زنان وابسته به مواد مخدر افیونی در شهر شیراز
مرضیه آقایی1، دکتر حجتاله جاویدی*2، دکتر قاسم نظیری3
1. کارشناسی ارشد روانشناسی، گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، مرودشت، ایران
Marziehaghaei80@gmail.com
2. استادیار گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، مرودشت، ایران (نویسنده مسئول)
Javidih@hotmail.com
3. دکتری تخصصی روانشناسی بالینی ،استادیار،گروه روانشناسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی،شیراز، ایران
Naziryy@yahoo.com
تاريخ دريافت: [26/8/98] تاريخ پذيرش: [11/12/98]
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسي‌رابطه طرحوارههاي ناسازگار اوليه و ويژگيهاي اختلالات شخصيت در بين زنان وابسته به مواد مخدر افيوني مستقر در كانونهاي تولد دوباره شيراز بود. طرح پژوهش از نوع همبستگي بود، جامعه آماري اين پژوهش عبارت بود از 43 نفر از زنان وابسته به مواد مخدر افيوني مستقر در كانونهاي تولد دوباره شيراز که با روش نمونهگيري در دسترس انتخاب شدند و به پرسشنامه طرحوارههاي يانگ (1988) و پرسشنامه چند محوري باليني ميلون (1987) پاسخ دادند و با استفاده از ضريب همبستگي پيرسون، آزمون t براي گروههاي وابسته و رگرسيون چند متغيري مدل ورود مورد تحلیل قرار گرفتند. تحقيق حاضر داراي 2 سؤال تحقيق در خصوص وجود رابطه بين طرحوارههاي ناسازگار اوليه و ويژگيهاي اختلالات شخصيت، تفاوتهاي طرحوارههاي ناسازگار اوليه و ويژگيهاي اختلالات شخصيت در بين زنان ميباشد. نتايج نشان داد كه بين طرحوارههاي ناسازگار اوليه و ويژگيهاي اختلالات شخصيت همبستگي معنيدار وجود دارد. نتايج رگرسيون چند متغيري مدل ورود نیز نشان داد كه طرحوارهها قادرند ويژگيهاي اختلالات شخصيت را پيشبيني كنند و نيز در خصوص تفاوت ويژگيهاي اختلالات شخصيت در بين زنان وابسته به مواد مخدر افيوني، فقط اختلال شخصیت ضداجتماعی و اختلال شخصیت وسواسی معنیدار بودند.
واژگان کلیدی: طرحواره، طرحوارههاي ناسازگار اوليه، اختلالات شخصيت، مواد مخدر افيوني.
مقدمه
اعتیاد معضلی است که نرخ بهبودي كامل آن بسيار پايين بوده و این ويژگي در تعريف اين اختلال نيز گنجانده شده است به صورتي كه عود مجدد جزئي از تعاريف اعتياد میباشد. فرد معتاد عليرغم آسيبهاي بالايي كه ميبيند باز هم درپي اعتياد خود ميرود. با این تعریف لازم به توجه است که حتی آمار مستندی حاکی از پژوهش عملی درباره تعداد معتادان و اشکال اعتیاد آنها در دسترس نیست (برادی، ایواماتو، گریول، کایا و کلینتون1، 2015). طبق گزارش سازمان بهداشت جهاني، ميانگين شيوع مصرف مواد مخدر در جمعيت عمومي جهان در سال 2013 بين 6/0 تا 8/0 درصد بوده و آمارهای رسمی حکایت از شیوع فزاینده اعتیاد در دو دهه اخیر دارد. درحالي كه اين ميزان در ايران در سال2010 حدود سه برابر ميانگين شيوع جمعيت جهان و 275/2 درصد بوده است. براساس آخرين پيمايش انجام گرفته در ايران توسط وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی با همکاری نهادهای بینالمللی، حدود سه میلیون نفر مصرفکننده مواد افیونی به ویژه تریاک، هروئین، شیره و مرفین در کشور وجود دارد و میتوان گفت که در سالهای اخیر رشد متوسط سالانه سوء مصرف در کشور 8 درصد بوده است. شيوع مصرف مواد مخدر به 02/3 درصد براي مصرف حداقل يكبار 56/1 درصد وابستگي در 12 ماه گذشته بوده و شيوع بيشتر از 5 بار در طول عمر هر نوع مواد غيرقانوني و اپيوئيد به ترتيب در مردان (4/6 و 8/2 درصد) حدود 12 و 10 برابر زنان (54/0 و 29/0 درصد) گزارش شده است. جدیدترین آمارهای ارائه شده حاکی از آن است که دو میلیون معتاد وابسته و شش میلیون معتاد تفننی در ایران وجود دارند ولی برآورد میشود که تعداد معتادان بیشتر از این باشد و اگر میانگین بعد خانوار را در ایران پنج نفر در نظر گرفته شود، حداقل 10 میلیون نفر در معرض گرایش به اعتیاد قرار دارند. اگر هر فرد حداقل 1000 تومان صرف مواد مخدر کند، خسارت وارده به کشور در هر روز دو میلیارد تومان خواهد بود. از سوي ديگر، مصرف مواد و وابستگي به مواد در بين زنان ايراني در حال افزايش است و حدود 10 درصد از افراد مراجعه كننده به كلينيكهاي درمان نگهدارنده با متادون 2را زنان تشكيل ميدهند (بنفشه و همکاران، 1397).
در پنجمين نسخه راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات رواني3 عنوان شده كه امروزه ديگر جنسيت مرد قشر معتادين را تشکيل نمیدهد. زنان نيز متأسفانه به سوي اين اختلال گرايش پيدا كردهاند و در اين بين با آسيبهاي بيشتري در مقايسه با مردان رو به رو هستند. از وابستگيهاي جسماني سريعتر زنان كه بگذريم ميتوانيم با پيامدهاي منفي بسياري مانند خشونت، سوءاستفادههاي جنسي، بيماريهاي مقاربتي، فرار از خانه و اختلالات روانپزشکي محور يك و دو رو به رو شويم. جنسيت زنان به عنوان موضوعي كمتر پرداخته شده در ادبيات اعتياد بهشمار ميروند؛ در حالیکه شناخت هرچه بيشتر و بررسي ابعاد گوناگون اعتياد در زنان اهميتي دو چندان مييابد (لواندوفسکي4 و همکاران، 2016).
از متغيرهايي كه به عنوان عامل آسيبپذيري براي شروع مصرف و تداوم مصرف، مشخص شده، شخصيت ميباشد (دسگوپتا5، 2017). شخصیت فرد را ميتوان بر مبناي تأثيري كه فرد بر ديگران به جاي ميگذارد، تعريف كرد. ويژگيهاي شخصيتي از عوامل مهم سببشناختي در گرايش به رفتارهاي پرخطر ازجمله مصرف مواد مخدر و فعاليتهاي جنسي ناايمن بهشمار آورد (برنا، حميد و حياتی، 1395). ازدیدگاه روانشناختی افراد سوء مصرف کننده مواد، یک ویژگی شخصیتی آسیبپذیر دارند و میتوان گفت که خصوصيات شخصيتي معتادان به مواد مخدر صرفاً ناشي از مواد مخدر نيست بلكه معتادان، قبل از اعتياد داراي نارساييهاي رواني و شخصيتي عديدهاي بودهاند كه آنها را به سمت مصرف مواد سوق داده است و یا بعد از اعتياد این ویژگیهای شخصیتی بهصورت مخربتري ظاهر و تشديد شدهاند. نتايج پژوهش محققين نشان داده است كه ميان عوامل محیطی و شخصيتي و گرايش به مصرف مواد ارتباط مستقيم و معنيدار وجود دارد. به عبارت دیگر اعتياد همچون كوه يخي است كه تنها نوک آن ديده ميشود. در يک جامعه آنچه همگان از اعتياد ميدانند وجود نمايان بخشي از معتادان است در حالیکه دامنه اين كوه بخش ناديده آن است كه مقدمات شکلگيري و پيدايش اين پديده را درپي دارد (تکلوی و رمضانی، 1398). ویژگیهاي شخصیتی یکی از عوامل مهم جهت برخورداري از منابع مورد نیاز براي مقابله با موقعیتهای استرسزا، ادراک رویدادهاي استرسزا، پرهیز از ارتکاب رفتارهای پرخطری چون مصرف مواد و دستیابی به کیفیت بالاي زندگی است (پریراـ مورالز6 و همکاران، 2018). اين ويژگيهاي شخصيتي ميتوانند در آسيبپذيري به اعتياد مؤثر باشند. بهطور مثال ويژگي شخصيتي روانرنجورخويي ميتواند منجر به نشانههاي اضطرابی، افسردگي و استرس شود. این علائم ميتواند فرد را به اعتياد بهعنوان يك نوع راه حل سوق دهد. از طرف دیگر ويژگی شخصيتي مانند برونگرايي با ارتباطات بيشتر و شبکه اجتماعي بيشتر ميتواند بهعنوان يکي از موارد آسيبپذيري ابتلا مطرح شود. اين ويژگي شخصيتي با خودكارآمدي و حل مسئله مناسب در روند درمان رابطه دارند؛ و یا ويژگي شخصيتي وجدانگرايي با خودكارآمدي معتادين رابطه مثبت و ويژگي روانرنجورخويي با خودكارآمدي رابطه منفي دارد (تاراسيانو7 و همکاران، 2018). اختلالات سوءمصرف مواد از تعامل عوامل ژنتیکی و محیطی مثل نابهنجاريهاي رشدي و وضعیت نامساعد روانی و اجتماعی ناشی میشود. جامعه و اطرافیان در ایجاد اختلالات شخصیتی و افزایش مصرف مواد نقش دارند. در برخی از گروههای اجتماعی، مصرف مواد شرط پذیرفته شدن از سوی دیگران است. همچنین ضعف در عملکرد خانواده، مشکلات، تعارضات و درگیریهای خانوادگی از سایر علل گرایش به مواد میباشد. خودپنداره پایین، جرأت‌مندی پایین، عدم خوش‌بینی، نبود مهارت خودکنترلی از عوامل خطرساز و فردی در زمینه مصرف مواد در بین افراد گزارش شده است که در اولین گام توسط خانواده ایجاد و تقویت میشود. در مورد عوامل محافظت‌کننده و یا خانوادگی فرد از انجام رفتارهای پرخطری چون مصرف مواد، پیوند مستحکم با خانواده، نظارت دقیق و منطقی خانواده، عدم تعارضات در محیط خانواده گزارش شده است (حجت و همکاران، 1392). عدم خوش‌بینی نسبت به مسائل، نبودن حمایت خانواده و احساس تنهایی، سطح انگیزه فرد را کاهش میدهد و موجب افزایش تنیدگی و اضطراب در فرد میگردد؛ عدم مهارت در زمینه کنترل اعمال خویش باعث میگردد که فرد نتواند بر اعمال نامناسب خود از جمله کشیدن سیگار و اعتیاد کنترل و تسلط لازم را داشته باشد. از طرف دیگر وجود حمایت خانواده و تقویت طرحواره مثبت نسبت به خود از فرد در برابر انجام رفتارهای پرخطری چون ابتلاء به اعتیاد محافظت خواهد کرد (جوردن8 و همکاران، 2011). طرحواره مفهومی در روانشناسی شناختی است که به بررسی این نکته میپردازد که افراد چگونه میاندیشند، چگونه ادراک و پردازش میکنند و چگونه اطلاعات را به یاد میآورند. يانگ معتقد است كه طرحوارههاي ناسازگار اوليه9 قديميترين مؤلفههاي شناختي محسوب ميشوند که رفتار مخرب و الگوهای اختلالات شخصیتی فرد را در سنین بالا شکل میدهند. آنها حتي گاهي اوقات پيش از آنكه كودك زبان را بياموزد شكل ميگيرد (طرحوارههاي پيش كلامي). اين طرحوارهها، الگوي پردازش تجارب بعدي محسوب ميشوند و اغلب در زير آستانه هوشياري و بيرون از سطح آگاهي عمل میكنند و میتوانند فرد را به لحاظ روانشناختي نسبت به ايجاد آشفتگيهايي چون افسردگي، اضطراب، ارتباطات ناكارآمد، اعتياد و اختلالات روانتني آسيبپذير سازند. طرحوارههای ناسازگار موجب سوگیری در تفسیر رویدادها میشوند (گیلبرت10، 2018). يانگ11 معتقد است هرکدام از علائم آسيبشناسي رواني با يک يا تعداد بيشتري از طرحوارههاي اوليه مرتبط است. او همچنین 18 طرحواره ناسازگار اوليه را مطرح ميكند و عنوان میکند كه يك يا چند مورد از اين طرحوارهها در معتادين و يا بيماران مبتلا به اختلالات شخصيت و ديگر بيماريهاي مزمن روان يافت ميشود (يانگ، 2005). طرحوارههای ناسازگار اوليه به علت ارضاء نشدن نيازهاي هيجاني اساسي دوران كودكي به وجود ميآيند. نيازهاي بنياديني، همچون دلبستگي ايمن به ديگران، خودگرداني، آزادي در بيان نيازها و هيجانهاي سالم، خودانگيختگي و محدوديتهاي واقعبينانه؛ بسیاری از طرحوارهها در اوایل زندگی شکل گرفته، به حرکت خود ادامه میدهند و خودشان را به تجارب بعدی زندگی فرد تحمیل میکنند و فرد میتواند به کمک طرحوارهها جهان خود را شناسایی کند (تیم12، 2011).
مگان و رایان13 (2018) در پژوهشی نشان دادند که بین طرحوارههای ناسازگار اولیه، اختلالات شخصیتی، اختلال استرس پس از سانحه و رفتارهای جنسی تکانهای در زنان با سوء مصرف مواد رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. خسرواني، سيدسرويي و الواني14 (2016) در پژوهشي نشان دادند، طرحوارههاي ناسازگار اوليه با کاهش اعتماد به نفس و افزایش استرس و افسردگی، منجر به افزايش اعتياد معتادان ميشود. برایت وایت و همکاران15 (2016) در پژوهشي نشان دادند که ارتباط معناداري بين طرحوارهها و مکانيسمهاي دفاعي وجود دارد و هر چقدر فرد اختلالات شخصیتی بیشتری داشته باشد، مکانیسمهای به کار رفته نامناسبتر بوده و احتمال ارتکاب به رفتارهای پرخطر بالاتر خواهد بود. تکلوی و رمضانی (1398) به بررسی میزان شکست عاطفي و صفات سهگانه تاريک شخصيت در زنان با و بدون آمادگي اعتياد پرداختند و نتیجه گرفتند که زنان داراي آمادگي بيشتر به اعتياد، تجربه شکست عاطفي و ويژگي صفات سهگانه تاريک شخصيت بيشتري را تجربه ميكنند و در شرایط پر استرس احتمال ارتکاب رفتارهای پرخطر در آنها بالاتر است. بنفشه و همکاران (1396) به بررسی الگوي مصرف و علل گرايش به اعتياد در زنان پرداختند و علل اصلي گرايش به مواد مخدر از ديدگاه بيماران عبارت بودند از: «خانواده معتاد (77 درصد)، دسترسي آسان به مواد (64 درصد) و افسردگي و نااميدي (56 درصد)». زنان معتاد در جامعه آسيبپذيرتر از مردان هستند زيرا مصرف مواد در زنان اغلب با آسيبهاي اجتماعي ديگري همچون فرار از خانه، روسپيگري و فقر توأم اسات (موسوي، شمس الديني و منصوري، 1394). فرزندان به خصوص دختران خانواده، در نتيجه همانندسازي با مادر، دچار انحراف و پيامدهاي جبرانناپذيري ميشوند. بدين لحاظ مهمترين عارضه اجتماعي اعتياد زنان، متلاشي شدن خانواده است. بچههايی كه با مادر معتاد زندگي ميكنند ضربههاي رواني شديدي را تجربه كرده از مشکلات عديده و پيچيدهاي رنج ميبرند (لومبارد، پالين و سوابي16، 2017). باتوجه به اهمیت موضوع و مطالب مطرح شده این پژوهش درصدد بررسي و مقایسه رابطه بین طرحوارههاي ناسازگار اوليه و اختلال شخصیت در زنان وابسته به مواد مخدر افيوني میباشد.
روش
این پژوهش از نوع کاربردی و طرح تحقيق آن به روش همبستگي بوده. جامعه آماری این پژوهش، شامل 43 زن وابسته به مواد مخدر افيوني مستقر در كانونهاي تولد دوباره شيراز بودند كه از تاريخ 1/3/87 تا 1/5/87 به صورت خود معرف به منظور ترك به اين كانونها مراجعه كرده بودند. آزمودنيهاي اين پژوهش 30 نفر زن وابسته به مواد مخدر افيوني بودند که با روش نمونهگيري در دسترس انتخاب شدند. ملاک ورود عبارت بود از: گسترة سني 18 تا 50 سال؛ حداقل 5 سال سابقه اعتياد به مواد مخدر افيوني و گذشتن 10 روز از مدت زمان ترك مواد. به علت کم بودن تعداد افراد جامعه، از فرمول کوکران جهت تعیین حجم مورد نیاز نمونه و در نهایت از ضریب تصحیح جامعه محدود، استفاده گردید.
طول مدت دوره حضور افراد در اين كانونها حداقل 28 روز میباشد. در اين مراكز نحوه ترك بدون استفاده از دارو بوده و افراد پس از سپري شدن موفقیت آمیز دوره ترك، به دلخواه به مراكز NA17 جهت حفظ ترك، ارجاع داده میشوند.
جهت تحلیل دادههای به دست آمده از آزمون t، ماتريس همبستگي پيرسون، رگرسيون چند متغيري مدل ورود18 استفاده شد. بدين صورت كه براي تجزيه و تحليل دادههاي حاصل از سئوال اول تحقيق (آیا بین طرحوارههای ناسازگار اولیه و ویژگیهای اختلالات شخصیت در زنان وابسته به مواد مخدر افیونی رابطه وجود دارد)، از ماتريس همبستگي پيرسون و رگرسيون چند متغيري مدل ورود، و براي تجزيه و تحليل دادههاي حاصل از سؤال دوم (آیا بین ویژگیهای اختلال شخصیت در زنان وابسته به مواد مخدر افیونی تفاوت وجود دارد؟)، از آزمون t براي گروههاي وابسته استفاده شد. اطلاعات جمعآوري شده به كمك نرمافزار آماري SPSS19 مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند.
ابزار به کار رفته در این پژوهش عبارت بودند از:
الف) فرم كوتاه پرسشنامه طرحوارههاي يانگ
20- اين پرسشنامه داراي 75 آيتم است كه توسط جفري يانگ (1988) براي ارزيابي 15 طرحواره ناسازگار اوليه ساخته شد. اين طرحوارهها عبارتند از: محروميت هيجاني، رهاشدگي / بيثباتي، بياعتمادي / بدرفتاري، نقص / شرم، انزواي اجتماعي / بيگانگي، شكست، وابستگي / بيكفايتي، آسيبپذيري در برابر ضرر يا بيماري، خود تحول نيافته / گرفتار، اطاعت، ايثار، بازداري هيجاني، معيارهاي سرسختانه / عيبجويي افراطي، استحقاق / بزرگ منشي، خويشتن – داري و خود - انضباطي ناكافي. اولين پژوهش جامع راجع به ويژگيهاي روانسنجي پرسشنامه طرحوارههاي يانگ توسط اسميت، جوينر، يانگ و تلچ (1995) انجام شده است. نتايج اين مطالعه براي هر طرحواره ناسازگار اوليه، ضريب آلفايي از 83/0 براي طرحواره خود تحول نيافته / گرفتار تا 96/0 براي طرحواره نقص / شرم نشان داد و ضريب آزمون باز آزمون در جمعيت غيرباليني بين 50/0 تا 82/0 به دست آمد (اسميت، جوينر، يانگ و تلچ21، 1995).
هنجاريابي پرسشنامه طرحوارههاي يانگ (YSQ-SF) در ايران توسط آهي (1384) بر روي 387 نفر از دانشجويان دانشگاههاي تهران انجام شده است كه شامل 252 نفر مؤنث و 135 نفر مذكر بوده و به شيوه تصادفي چند مرحلهاي از دانشگاههاي علامه طباطبايي، شهيد بهشتي، تربيت مدرس و دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقيقات تهران انتخاب شده بودند. همساني دروني اين پرسشنامه با استفاده از آلفاي كرونباخ در جمعيت مؤنث 97/0 و در جمعيت مذكر 98/0 به دست آمده است. همچنين پايايي هر يك از طرحوارهها با استفاده از آلفاي كرونباخ اندازهگيري شده است. بر اين اساس پايايي طرحوارة محروميت هيجاني 87/0، طرحوارة رهاشدگي / بيثباتي 78/0، طرحوارة بياعتمادي / بدرفتاري 83/0، طرحوارة بيگانگي / انزواي اجتماعي 87/0، طرحوارة نقص / شرم 83/0، طرحوارة شكست 90/0، طرحوارة بيكفايتي / وابستگي 86/0، طرحوارة آسيبپذيري نسبت به ضرر يا بيماري 90/0، طرحوارة گرفتار / خود تحول نيافته 79/0، طرحوارة اطاعت 83/0، طرحوارة ايثار 82/0، طرحوارة بازداري هيجاني 86/0، طرحوارة معيارهاي سرسختانه / عيبجويي افراطي 72/0، طرحوارة خويشتنداري و خود - انضباطي ناكافي 87/0، به دست آمده است (آهي، 1384 به نقل از لطفي، 1385). در پژوهش حاضر پايايي فرم كوتاه پرسشنامه طرحوارههاي يانگ از طريق ضريب آلفاي كرونباخ محاسبه و ميزان پايايي 92/0 به دست آمد.
ب) پرسشنامه چند محوري باليني ميلون -2 (MCMI- II)22- پرسشنامه چند محوري باليني ميلون، يك پرسشنامه خودسنج استاندارد شده است كه دامنه گستردهاي از اطلاعات مربوط به شخصيت، سازگاري هيجاني و نگرش مراجعان به آزمون را ميسنجد. اين پرسشنامه براي بزرگسالان 18 ساله و بالاتر كه دست كم توانايي خواندن آنان تا كلاس هشتم است، طراحي شده است. MCMI ازجمله آزمونهاي منحصر به فردي است كه در آن بر اختلالهاي شخصيت و نشانههايي كه اغلب با اين اختلالها همراه هستند، تأكيد ميشود. نسخه اصلي اين آزمون در سال 1977 توسط تئودور ميلون روانشناس باليني و شخصيت تدوين شد و از آن زمان تاكنون دو بار تجديد نظر شده است (MCMI-II؛ ميلون، 1987؛ MCMI-III؛ ميلون، 1994) (گرات ـ مارنات23، 1384). پرسشنامه چند محوري باليني ميلون -2 (MCMI-II)، شامل 26 خرده مقياس است. روايي و پايايي اين پرسشنامه توسط ميلون (ميلون 1987، به نقل از كوكا و دنبورگ، 1997) گزارش شده است. حساسيت خرده مقياسها از 50/0 تا 75/0، دقت آن از 91/0، تا 9/0، قدرت پيشبيني كنندگي مثبت از 58/0 تا 80/0 و قدرت پيشبيني كنندگي منفي آن از 8/0 تا 97/0 است. فواصل باز آزمايي اين ابزار 3 تا 5 هفته بوده است كه ضرايب به دست آمده بالا و همسان ميباشد. ضرايب ثبات خرده مقياسهاي شخصيتي پايه بين 80/0 تا 89/0 خرده مقياسهاي شديد شخصيت از 79/0 تا 89/0 و براي 9 خرده مقياس نشانگان باليني از 78/0 تا 91/0 بوده است. اين پرسشنامه با MMPI و SCL-90 24 نيز همبستگي بالايي دارد (كوكا و دنبورگ25،1997).
پرسشنامه چند محوري باليني ميلون -2 اولين بار توسط خواجه موگهي و همكاران (1372) در ايران معرفي و يك مطالعه مقدماتي براي هنجاريابي آن در تهران انجام شد. ضريب پايايي آزمون از طريق همساني دروني مادهها انجام گرفته كه ميانه ضريب كودر ـ ريچاردسون تمام خرده مقياسها 85/0 و ميانگين 84/0 به دست آمده است. در پژوهش حاضر پايايي پرسشنامه چند محوري باليني ميلون 2 از طريق ضريب آلفاي كرونباخ محاسبه و ميزان پايايي 92/0 به دست آمد. ضريب پايايي اين آزمون از طريق باز آزمايي 86/0 به دست آمده است. همچنين، كارايي تشخيصي خطوط برش خرده مقياسها بر اساس ملاكهاي DSM 26 به شرح زير ميباشد: ميانه خرده مقياسهاي شخصيتي براي حساسيت آزمون 54/0،دقت 95/0، توان پيشبيني مثبت 63/0، توان پيشبيني منفي 93/0 و توان تشخيص كلي 89/0. ميانه خرده مقياسهاي نشانگان باليني براي حساسيت آزمون 62/0، دقت 96/0، توان پيشبيني مثبت 75/0، توان پيشبيني منفي، 90/0 و توان تشخيص كلي 88/0 به دست آمده است. نمرهگذاري اين پرسشنامه در اين پژوهش با استفاده از نرمافزار كامپيوتري انجام گرفت. گستره نمرهها در اين پرسشنامه از صفر تا 115 ميباشد و نمرات خام به نمرات مقياس پايه تبديل ميشوند. نقطه برش 75 به عنوان نشانه اختلال شخصيت بهشمار ميرود (خواجه موگهي و همكاران، 1372).
یافته‌ها
نمونه مورد استفاده در این پژوهش شامل 30 زن در كانونهاي تولد دوباره شيراز بودند، در نمونه مورد مطالعه %33 از زنان مجرد، %50 متأهل و %17مطلقه بودند و %57 از زنان نمونه مورد مطالعه سیکل، %36 دیپلم و %7 فوق دیپلم بودند و همچنین، %83 زنان مورد مطالعه سابقه خانوادگی اعتیاد داشته و %17 فاقد سابقه خانوادگی اعتیاد بودهاند (جدول 1).
سؤال اول تحقيق- آیا بین طرحوارههای ناسازگار اولیه و ویژگیهای اختلالات شخصیت در زنان وابسته به مواد مخدر افیونی رابطه وجود دارد؟ نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین متغیرهای طرحواره¬های ناسازگار اولیه و ویژ گیهای اختلالات شخصیت زنان در جدول شماره 2 آورده شده است.
جدول 1. توزیع فراوانی بر حسب وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، سابقه خانوادگی اعتیاد
| متغیر | زن |
وضعیت تاهل | مجرد | 10 (%33) |
متاهل | 15 (%50) | |
مطلقه | 5 (%17) | |
میزان تحصیلات | سیکل | 17 (%57) |
دیپلم | 11 (%36) | |
فوق دیپلم | 2 (%7) | |
سابقه خانوادگی اعتیاد | دارد | 25 (%83) |
ندارد | 5 (%17) |
جدول 2. نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین متغیرهای طرحواره¬های ناسازگار اولیه و ویژ گی¬ها ی اختلالات شخصیت زنان
اختلالات شخصیت طرحواره | اسکیزوتایپال | مرزی | پارانوئید | اسکیزوئید | دوری گزین | وابسته | نمایشی | خودشیفته | ضد اجتماعی | سادیستیک | وسواسی | منفیگرا | خودآزار | |
محرومیت هیجانی | **40/0=r | **39/0=r | **30/0-=r | *21/0=r | **45/0=r | **24/0=r | **24/0=r | **25/0=r | **29/0-=r | 18/0=r | 11/0=r | **37/0=r | **39/0=r | |
رها شدگی/ بیثباتی | 11/0=r | 07/0=r | **25/0-=r | 14/0=r | 06/0=r | 02/0=r | 03/0=r | 09/0=r | 02/0=r | 12/0=r | *31/0=r | 03/0=r | 04/0=r
| |
بی اعتمادی/ بدرفتاری | *21/0=r | **31/0=r | **23/0-=r | 03/0=r | **26/0=r | 17/0=r | **23/0=r | **27/0=r | *20/0-=r | **29/0=r | 12/0=r | **36/0=r | **32/0=r | |
نقص /شرم | **26/0=r | **23/0=r | **24/0-=r | 15/0=r | **26/0=r | 09/0=r | 15/0=r | **25/0=r | 003/0=r | 16/0=r | 12/0=r | **24/0=r | **27/0=r | |
انزوای اجتماعی/بيگانگي | **31/0=r | **30/0=r | 15/0=r | **26/0=r | **33/0=r | **26/0=r | 016/0=r | 13/0=r | 13/0=r | 14/0=r | 07/0=r | **28/0=r | **32/0=r | |
شکست | *21/0=r | 11/0=r | 009/0=r | 14/0=r | *28/0=r | 11/0=r | 03/0=r | 05/0=r | 01/0=r | 03/0=r | 08/0=r | 19/0=r | *21/0=r | |
وابستگی/ بی کفایتی | **36/0=r | **38/0=r | *22/0-=r | 17/0=r | **27/0=r | 08/0=r | 10/0=r | *21/0=r | 14/0=r | **28/0=r | 01/0=r | **44/0=r | **38/0=r | |
آسیبپذیری نسبت به ضرر یا بیماری | **36/0=r | **41/0=r | **31/0-=r | 08/0=r | **31/0=r | *20/0=r | **25/0=r | **25/0=r | 06/0=r | **23/0=r | 13/0=r | **37/0=r | **35/0=r | |
خود تحول نيافته/گرفتار | **28/0=r | 17/0=r | *19/0-=r | **25/0=r | **26/0=r | **31/0=r | 08/0=r | 09/0=r | 01/0=r | 01/0=r | 13/0=r | 17/0=r | **32/0=r | |
اطاعت | **33/0=r | **24/0=r | **23/0-=r | 11/0=r | **36/0=r | **34/0=r | 17/0=r | *20/0=r | 005/0=r | 55/0=r | *22/0=r | *23/0=r | **38/0=r | |
ایثار | 19/0=r | 18/0=r | *21/0- =r | 02/0=r | **23/0=r | 08/0=r | 16/0=r | 18/0=r | 03/0=r | 04/0=r | *20/0=r | **23/0=r | **25/0=r | |
بازداری هیجانی | **40/0=r | **29/0=r | **25/0-=r | **24/0=r | **40/0=r | 14/0=r | 08/0=r | 09/0=r | 006/0=r | 16/0=r | 04/0=r | **37/0=r | **34/0=r | |
معیارهای سرسختانه / عيبجويي افراطي | **25/0=r | **25/0=r | **34/0-=r | 13/0=r | *20/0=r | *19/0=r | 16/0=r | **25/0=r | 02/0=r | 14/0=r | **35/0=r | **27/0=r | **30/0=r | |
استحقاق/ بزرگمنشی | 10/0=r | *23/0=r | **29/0-=r | 04/0=r | 11/0=r | 01/0=r | **24/0=r | **29/0=r | 08/0=r | **26/0=r | 03/0=r | **30/0=r | *22/0=r | |
خویشتنداری/ خود انضباطی ناکافی | 13/0=r | 17/0=r | 07/0=r | 13/0=r | 14/0=r | 01/0=r | 008/0= | 10/0=r | 05/0=r | 05/0=r | 12/0=r | 19/0=r | 16/0=r | |
** P<01/0 * P<05/0
همانطور که مشاهده میشود:
- بين طرحوارههاي ناسازگار اولية بازداري هيجاني، محروميت هيجاني، وابستگي / بيكفايتي، آسيب پذيري نسبت به ضرر يا بيماري معيارهاي سرسختانه / عيبجويي افراطي، نقص / شرم، خود تحول نيافته / گرفتار، انزواي اجتماعي / بيگانگي و اطاعت و ويژگيهاي اختلال شخصيت اسكيزوتايپال رابطه مثبت معنادار در سطح 01/0 وجود دارد. بين طرحوارههاي شكست و بياعتمادي / بدرفتاري و ويژگيهاي اختلال شخصيت اسكيزوتايپال نيز رابطه مثبت معنادار در سطح 05/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (43/3) ميباشد كه در سطح (0001/0) معنادار است و نشان میدهد که 38 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 62/0 است لذا با افزايش طرحوارههاي محروميت هيجاني و اطاعت مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت اسكيزوتايپال افزايش مييابد.
- بين طرحوارههاي محروميت هيجاني، وابستگي/ بيكفايتي، آسيبپذيري نسبت به ضرر یا بيماري، بياعتمادي / بد رفتاري، نقص / شرم، انزواي اجتماعي / بيگانگي، اطاعت، بازداري هيجاني، معيارهاي سرسختانه / عيبجويي افراطي و ويژگيهاي اختلال شخصيت مرزي رابطه مثبت معنادار در سطح 01/0 و همچنین بين طرحواره استحقاق / بزرگمنشي و ويژگيهاي اختلال شخصيت مرزي نيز رابطه مثبت معنادار در سطح 05/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (94/2) ميباشد كه در سطح (001/0) معنادار است و نشان میدهد که 34 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 59/0 است لذا با افزايش طرحوارههاي محروميت هيجاني و آسیبپذیری نسبت به ضرر یا بیماری و با کاهش میزان طرحواره شکست مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت مرزی افزايش مييابد.
- بين طرحواره معيارهاي سرسختانه، محروميت هيجاني، رها شدگي / بيثباتي، نقص / شرم، آسيبپذيري نسبت به ضرر يا بيماري، اطاعت، استحقاق / بزرگمنشي، بياعتمادي / بدرفتاري، بازداري هيجاني و ويژگيهاي اختلال شخصيت پارانوئيد رابطه منفي معنادار در سطح 01/0 وجود دارد. همچنین بين طرحوارههاي وابستگي / بيكفايتي، گرفتار، ايثار و ويژگيهاي اختلالات شخصيت پارانوئيد نيز رابطه منفي معنا دار در سطح 05/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (47/2) ميباشد كه در سطح (005/0) معنادار است و نشان میدهد که 31 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 55/0 است لذا با افزايش طرحوارههاي شکست مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت پارانوئید افزايش مييابد.
- بين طرحوارههاي انزواي اجتماعي / بيگانگي، خود تحول نيافته / گرفتار، بازداري هيجاني و ويژگيهاي اختلال شخصيت اسكيزوئيد رابطه مثبت معنادار در سطح 01/0 وجود دارد. همچنين بين طرحواره محروميت هيجاني و ويژگيهاي اختلال شخصيت اسكيزوئيد نيز رابطه مثبت معنادار در سطح 05/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (15/2) ميباشد كه در سطح (01/0) معنادار است و نشان میدهد که 28 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 53/0 است لذا با افزايش طرحوارههاي رهاشدگی/ بیثباتی، انزوای اجتماعی/ بیگانگی، بازداری هیجانی و با کاهش میزان طرحوارههای استحقاق/ بزرگ منشی و بیاعتمادی/ بدرفتاری، مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت اسكيزوئید افزايش مييابد.
- بين طرحوارههاي محروميت هيجاني، وابستگي / بيكفايتي، اطاعت، بازداري هيجاني، بياعتمادي/ بدرفتاري، نقص / شرم، آسيب پذيري نسبت به ضرر يا بيماري، خود تحول نيافته / گرفتار، ايثار، انزواي اجتماعي / بيگانگي و ويژگيهاي اختلالات شخصيت دوري گزين رابطه مثبت معناداری در سطح 01/0 و همچنین بين طرحوارههاي معيارهاي سرسختانه / عيبجويي افراطي و شكست نيز و ويژگيهاي اختلال شخصيت دوري گزین رابطه مثبت معنادار در سطح 05/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (32/3) ميباشد كه در سطح (0001/0) معنادار است و نشان میدهد که 37 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 61/0 است لذا با افزايش طرحوارههاي محروميت هيجاني و بازداری هیجانی مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت دوری گزین افزايش مييابد.
- بين طرحواره اطاعت، خود تحول نيافته / گرفتار، محروميت هيجاني و انزواي اجتماعي / بيگانگي و ويژگيهاي اختلال شخصيت وابسته رابطه مثبت معنادار در سطح 01/0 و نيز بين طرحواره آسيبپذيري نسبت به ضرر يا بيماري، معيارهاي سرسختانه / عيبجويي افراطي و ويژگيهاي اختلال شخصيت وابسته رابطه مثبت معنادار در سطح 05/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (18/2) ميباشد كه در سطح (01/0) معنادار است و نشان میدهد که 28 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 53/0 است. لذا با افزايش طرحواره اطاعت مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت وابسته افزايش مييابد.
- بين طرحوارههاي محروميت هيجاني، بياعتمادي/ بدرفتاري، آسيبپذيري نسبت به ضرر يا بيماري، استحقاق/ بزرگمنشي و ويژگيهاي اختلال شخصيت نمايشي رابطه مثبت معنادار درسطح 01/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نیست. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (58/1) ميباشد كه معنادار نیست. 22 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. لذا طرحوارههای ناسازگار، ويژگيهاي اختلال شخصیت نمایشی را پيشبيني نمیکنند. - بين طرحوارههاي محروميت هيجاني، بياعتمادي / بدرفتاري، نقص / شرم، آسيبپذيري نسبت به ضرر يا بيماري، معيارهاي سرسختانه / عيبجويي افراطي، استحقاق / بزرگمنشي و ويژگيهاي اختلال شخصيت خود شيفته رابطه مثبت معنادار در سطح 01/0 و نيز بين طرحوارههاي اطاعت، وابستگي / بيكفايتي و ويژگيهاي اختلال شخصيت خود شيفته نيز رابطه مثبت معنادار در سطح 05/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (91/1) ميباشد كه در سطح (03/0) معنادار است و نشان میدهد که 25 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 50/0 است. لذا با افزايش طرحواره استحقاق/ بزرگ منشی و کاهش میزان طرحواره شکست مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت خودشیفته افزايش مييابد.
- بين طرحوارهای محروميت هيجاني، بياعتمادي / بدرفتاري و ويژگيهاي اختلال شخصيت ضد اجتماعي رابطه منفي معنادار به ترتيب در سطح 01/0 و 05/0 وجود دارد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (18/1) ميباشد كه در سطح (05/0) معنادار است و نشان میدهد که 17 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 42/0 است. لذا با افزايش طرحواره محرومیت هیجانی مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت ضداجتماعی افزايش مييابد.
- بين طرحوارههاي بياعتمادي / بد رفتاري، وابستگي / بيكفايتي، استحقاق / بزرگمنشي، آسيبپذيري نسبت به ضرر يا بيماري و ويژگيهاي اختلال شخصيت ساديستيك رابطه مثبت معنادار در سطح 01/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (94/1) ميباشد كه در سطح (03/0) معنادار است و نشان میدهد که 26 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 51/0 است. لذا با افزايش طرحواره استحقاق/ بزرگ منشی و وابستگی/ بیکفایتی و کاهش میزان طرحواره شکست مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت سادیستیک افزايش مييابد.
- بين طرحواره معيارهاي سرسختانه/ عيبجويي افراطي و ويژگيهاي اختلال شخصيت وسواسي رابطه مثبت معنادار در سطح 01/0 و نيز بين طرحوارههاي اطاعت، ايثار، رها شدگي / بيثباتي و ويژگيهاي اختلال شخصيت وسواسي نيز رابطه مثبت معنادار در سطح 05/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (55/2) ميباشد كه در سطح (004/0) معنادار است و نشان میدهد که 31 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 56/0 است. لذا با افزايش طرحواره رهاشدگی/ بیثباتی و معیارهای سرسختانه/ عیبجویی افراطی مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت وسواسی افزايش مييابد.
- بين طرحوارههاي محروميت هيجاني، بياعتمادي / بدرفتاري، وابستگي/ بيكفايتي، آسيبپذيري نسبت به ضرر يا بيماري، بازداري هيجاني، استحقاق / بزرگمنشي، معيارهاي سرسختانه / عيبجويي افراطي، ايثار، انزواي اجتماعي / بيگانگي، نقص / شرم و ويژگيهاي اختلال شخصيت منفيگرا، نيز رابطه مثبت معنادار در سطح 01/0 و بين طرحواره اطاعت و ويژگيهاي اختلال شخصيت منفيگرا رابطه مثبت معنادار در سطح 05/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنادار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (09/3) ميباشد كه در سطح (001/0) معنادار است و نشان میدهد که 36 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. مقدار همبستگي بين متغيرها 60/0 است. لذا با افزايش طرحواره وابستگی/ بیکفایتی مقدار پيشبيني ويژگيهاي اختلال شخصيت منفیگرا افزايش مييابد.
- بين طرحوارههاي محروميت هيجاني، وابستگي / بيكفايتي، آسيبپذيري نسبت به ضرر يا بيماري، اطاعت، بازداري هيجاني، بياعتمادي / بدرفتاري، انزواي اجتماعي / بيگانگي، خود تحول نيافته / گرفتار، معيارهاي سرسختانه/ عيبجويي افراطي، شكست، نقص / شرم، ايثار و ويژگيهاي اختلال شخصيت خودآزار رابطه مثبت معنادار در سطح 01/0 و بين طرحواره استحقاق / بزرگمنشي و ويژگيهاي اختلال شخصيت خودآزار رابطه مثبت معنادار در سطح 05/0 وجود دارد. باقي روابط بين متغيرها معنيدار نميباشد. با رگرسيون چند متغيره به شيوه اينتر ميزان F مشاهده شده (76/2) ميباشد كه معنادار نیست. 33 درصد از پراكندگي توسط رگرسيون خطي توجيه ميشود. لذا طرحوارههای ناسازگار، ويژگيهاي اختلال شخصیت خودآزار را پيشبيني نمیکنند.
سؤال دوم- آیا بین ویژگیهای اختلال شخصیت در زنان وابسته به مواد مخدر افیونی تفاوت وجود دارد؟ نتایج در جدول شماره 3 آورده شده است.
جدول 3. آزمون t برای گروه¬ها ی وابسته برای تعیین تفاوت ویژگیهای اختلالات شخصیت در بین زنان
متغیر اختلالات شخصیت | تعداد | میانگین | انحراف استاندارد | درجه آزادی | مقدار t |
اسکیزو تایپال | 30 | 43/46 | 41/11 | 98 | 53/0 |
مرزی | 30 | 73/64 | 50/14 | 98 | 76/0 |
پارانوئید | 30 | 13/25 | 67/11 | 98 | 91/0 |
اسکیزوئید | 30 | 13/33 | 03/6 | 98 | 29/1 |
دوری گزین | 30 | 93/41 | 47/10 | 98 | 1 |
وابسته | 30 | 43/34 | 60/5 | 98 | 24/0 |
نمایشی | 30 | 46/39 | 80/6 | 98 | 25/1 |
خودشیفته | 30 | 40/51 | 20/9 | 98 | 84/0 |
ضد اجتماعی | 30 | 56/30 | 91/4 | 98 | **27/3 |
سادیستیک | 30 | 53/48 | 01/10 | 98 | 20/0 |
وسواسی | 30 | 56/40 | 55/7 | 98 | *04/2 |
منفیگرا | 30 | 50 | 88/10 | 98 | 94/0 |
خودآزار | 30 | 06/43 | 30/9 | 98 | 36/1 |
** P< 01/0 *P< 05/0
همانطورکه در جدول مشاهده میشود، نمرات t محاسبه شده در اختلالات شخصیت ضد اجتماعی و وسواسی به ترتیب در سطح 01/0 و 05/0 معنادار است. بر اساس یافتههای جدول می¬توان گفت که بيشترین تبیین مربوط به اختلالات شخصيت ضد اجتماعي و وسواسی میباشد.
بحث و نتیجهگیری
نتایج حاصل از تحلیل دادههای سؤال اول نشان داد که:
بين طرحوارههاي ناسازگار و ويژگيهاي اختلال شخصيت مرزي رابطه مثبت معنادار يافت شد. اين يافته به معناي آن است كه هرچه اين طرحوارههاي ناسازگار اوليه، ناسازگارتر باشند، علائم اختلال شخصيت اسکیزوتایپال نيز افزايش مييابد و ضریب تبیین آن 38 درصد است. این نتیجه با نتایج حاصل از مطالعات لواندوفسکی و همکاران (2016) و بنفشه و همکاران (1396) همسو است.
بين طرحوارههاي ناسازگار و ويژگيهاي اختلال شخصيت مرزي رابطه مثبت معنادار يافت شد. اين يافته به معناي آن است كه هرچه اين طرحوارههاي ناسازگار اوليه، ناسازگارتر باشند، علائم اختلال شخصيت مرزي نيز افزايش مييابد و ضریب تبیین آن 34 درصد است. این نتیجه با نتایج مطالعات گیلبرت (2018) همسو است.
بين طرحوارههاي ناسازگار و اختلال شخصيت پارانوئيد رابطه منفي معنادار يافت شد و ضریب تبیین آن 38 درصد است. در حالی که یانگ (2005) ارتباط مثبت معنادار بین طرحوارههاي محرومیت هیجانی، نقص / شرم، بیاعتمادی / بدرفتاری و اختلال فوق یافت کردند. در تبیین این یافته میتوان گفت که احتمالاً به دلیل اینکه افراد وابسته به مواد مخدر افيوني كه داراي ویژگیهای اختلال شخصیت پارانوئید نيز ميباشند بدبین و بیاعتماد نسبت به دیگران هستند و میترسند که از اطلاعاتشان بر علیه خودشان استفاده شود، بنابراين ممکن است که در پاسخگویی به سئوالات محافظهکارانه عمل کرده باشند، حالت دفاعی به خود گرفته باشند و در نتیجه واقعیت را تحریف کرده و به سئوالات به شیوه جامع پسند پاسخ داده باشند و احتمالاً همین امر باعث پیدایش رابطه منفی بین طرحوارههای ناسازگار فوق و ویژگیهای اختلال شخصیت پارانوئید شده باشد.
بين طرحوارههای ناسازگار و ويژگيهاي اختلال شخصيت اسكیزوئيد رابطه مثبت معنادار يافت شد. اين يافته نشان دهنده آن است كه هر چه اين طرحوارههاي ناسازگار اوليه، افزايش يابند، علائم اختلال شخصيت اسکیزوئید نيز افزايش مييابد و ضریب تبیین آن 38 درصد است. این نتیجه با نتایج لواندوفسکی و همکاران (2016) همسو است. در تبیین این یافته میتوان گفت که افراد با ویژگیهای اختلال شخصیت اسکیزوئید بیتفاوت، کسل، ساکت، بیحال، عبوس و درونگرا هستند. به نظر میرسد که در محیطشان گم گشته و بیهدفند، زندگی در انزوا را ترجیح میدهند، دوستان کمی داشته و عاطفه سطحی دارند. احساس گمگشتی با طرحواره گرفتار، زندگی در انزوا با طرحوارههای انزوای اجتماعی و عاطفه سطحی با طرحواره محرومیت هیجانی در ارتباط است.
بين طرحوارههاي ناسازگار و ويژگيهاي اختلال شخصيت دوري گزين رابطه مثبت معنادار وجود دارد. اين يافته بيانگر آن است كه هرچه طرحوارههاي ناسازگار اوليه، ناكارآمدتر باشند علائم اختلال شخصيت دوريگزين نيز افزايش مييابد و ضریب تبیین آن 37 درصد است. در پژوهشهاي تاراسیانو و همكاران (2018) و جوو و همكاران (2004) هم بين سه طرحواره ناسازگار اوليه، اطاعت، بازداري هيجاني، نقص / شرم و ويژگيهاي اختلال شخصيت دوري گزين رابطه مثبت معنادار گزارش شده است. در تبیین این یافته ميتوان گفت كه افراد وابسته به مواد مخدر افيوني با ویژگیهای اختلال شخصیت دوریگزین، حساسیت زیاد نسبت به طرد دارند از تحقیر شدن در روابط بین فردی میترسند و زندگی در انزوا را ترجیح میدهند. این احتمال وجود دارد که تجارب اولیه زندگی آنان توأم با طرد و خشونت بوده که آنان را حساس کرده و پیشبینی اضطراب و گوش به زنگی را در آنها قوت بخشیده است. حساسیت زیاد این افراد نسبت به طرد با طرحوارهی وابستگی / بیکفایتی، خود تحول نيافته / گرفتار، ایثار و انزوای اجتماعی / بيگانگي در ارتباط است و از آنجایی که احتمالاً تجارب اولیه زندگی آنان ناخوشایند بوده است بنابراین ممکن است در شکلگیری طرحوارههای ناسازگار اولیه و تجلی آن در رفتارهای ناهنجار مانند اعتیاد و اختلال شخصیت نقش داشته باشد.
بين طرحوارههای ناسازگار و ويژگي اختلال شخصيت وابسته رابطه مثبت معنادار حاصل شد اين يافته نشان ميدهد كه هر چه اين طرحوارهها ناسازگارتر باشند علائم اختلال شخصيت وابسته نيز افزايش مييابد و ضریب تبیین آن 28 درصد است. اين يافته با پژوهشهاي نوردهل، هولت و هاگام (2005) و گیلبرت (2018) همسو است، زيرا آنها معتقدند كه صفات شخصيتي وابسته با انواع طرحوارههاي ناسازگار اوليه در ارتباط است.
بين طرحوارههاي ناسازگار و علايم اختلال شخصيت نمايشي رابطه مثبت معنادار پیدا نشد. اين نتایج با نتایج حاصل از پژوهشهای لومبارد، پالین و سوابی (2017) و موسوی، شمسالدین و منصوری (1394) نا همسو است. این پژوهشها عنوان می¬کنند که هرچه طرحوارههاي ناسازگار اوليه ناسازگارتر باشند، علائم اختلال شخصيت نمایشی افزايش مييابد که با نتایج به دست آمده در این پژوهش همسو نیست.
بين طرحوارههای ناسازگار و ويژگيهاي اختلال شخصيت خود شيفته رابطه مثبت و معنادار وجود دارد و ضریب تبیین آن 25 درصد است. اين يافته بيانگر آن است كه هرچه طرحوارههاي ناسازگار اوليه ناسازگارتر باشند، علائم اختلال شخصيت خود شيفته نيز افزايش مييابد. نوردهل، هولت و هاگام (2005) نیز در پژوهشي نشان دادند كه بين طرحواره آسيبپذيري نسبت به ضرر و بيماري و اختلال شخصيت خود شيفته رابطه وجود دارد پژوهشهای تجربی نشان دادند که این مقیاس در معتادان به مواد مخدر شایع است.
بين طرحوارههاي ناسازگار و ويژگيهاي اختلال شخصيت ضد اجتماعي رابطه منفي معنادار وجود دارد و ضریب تبیین آن 17 درصد است. یعنی اینکه نمرات کم در اين طرحوارهها باعث افزایش ویژگی اختلال شخصیت ضد اجتماعی میشود یا به عبارتی طرحوارههای ناسازگار اولیه در ویژگیهای اختلال شخصیت ضد اجتماعی درگیر نیستند. نتایج مطالعه نوردهل، هولت و هاگام (2005) با نتایج پژوهش همسو است. آنها نشان دادند که صفات شخصیتی ضد اجتماعی با طرحوارههای ناسازگار اولیه ارتباط معناداری ندارد. اما خود اختلال در جامعه درمانی معتادین به مواد مخدر شایع است و با مشکل در اطاعت و پذیرش نقشها، تداوم درمان و خویشتنداری همبستگی دارد. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش لواندوفسکی و همکاران (2016) همسو نبود و عنوان میکنند که هرچه طرحوارههاي ناسازگار اوليه ناسازگارتر باشند، علائم اختلال شخصيت ضد اجتماعی نيز افزايش مييابد.
بين طرحوارههاي ناسازگار و ويژگيهاي اختلال شخصيت ساديستيك رابطه مثبت معنادار وجود دارد و ضریب تبیین آن 26 درصد است. اين يافته بيانگر آن است كه هرچه اين طرحوارهاي ناسازگار اوليه افزايش يافته و ناكارآمدتر باشند، علائم اختلال شخصيت ساديستيك نيز افزايش مييابد. به دليل يافت نشدن تحقيقات موافق يا مخالف با اين قسمت از يافتة پژوهش، پژوهش حاضر قابل مقايسه با تحقيقات پيشين نميباشد. در تبیین این یافته میتوان گفت که افراد وابسته به مواد مخدر افيوني با ویژگیهای اختلال شخصیت سادیستیک، تحریک پذیر، زودرنج، تندمزاج، پرخاشگر، زورگو و ستیزه جو و خشن و سلطهگرند و احتمالاً طرحوارههایی که در این اختلال درگیرند مانند بیاعتمادی و بدبینی نسبت به دیگران، نقص در محدودیتهای درونی ناتوانی در رعایت حقوق دیگران، احساس استحقاق و برتری ممکن است که در پیدایش و بروز ناهنجاریهایی مانند وابستگی به مواد مخدر و یا اختلال فوق نقش داشته باشد.
بين طرحوارههاي ناسازگار و ويژگيهاي اختلال شخصيت وسواسي رابطه مثبت معنادار حاصل شد و ضریب تبیین آن 31 درصد است. اين يافته نشان ميدهد كه هرچه طرحوارههاي ناسازگار اوليه ذكر شده ناكارآمدتر باشند، علائم اختلال شخصيت وسواسي نیز افزایش میيابند. ارتباط بين طرحواره اطاعت، رهاشدگي و ويژگيهاي اختلال شخصيت وسواسي در پژوهش يانگ (2005) نشان داده شده است و رابطه بین معيارهاي سرسختانه/ عيبجويي افراطي و ويژگي اختلال شخصيت وسواسي نيز با يافتههاي برایت وایت و همکاران (2016) موافق ميباشد. البته باید توجه داشت که برافراشتگی در این مقیاس نشانه وجود اختلال شخصیت نیست چراکه ممکن است افرادی که دوست دارند در آزمون خوب دیده شوند یا دفاعی هستند در این مقیاس نمرات بالا میگیرند زیرا این افراد نقیصههای شخصی خود را تأیید نمیکنند و به آزمون به شیوهای کمالگرایانه پاسخ میدهند. بنابراین در تفسیر این مقیاس به جای تأکید بر دقت و توجه زیاد، نظم یا علاقه به برنامهریزی دقیق این افراد باید بر دیدگاه دفاعی آنها تأکید شود.
بين طرحوارههاي ناسازگار و ويژگيهاي اختلال شخصيت منفيگرا (منفعل- پرخاشگر) رابطه مثبت معنادار يافت شد و ضریب تبیین آن 36 درصد است. اين يافته نشان دهنده آن است كه در اثر افزايش طرحوارههاي ناسازگار اوليه ذكر شده علائم اختلال شخصيت منفيگرا نيز افزايش مييابد. رابطه بین طرحواره استحقاق/ بزرگ منشي و ویژگیهای اختلال شخصيت منفيگرا در پژوهش، نوردهل، هولت و هاگام (2005) نشان داده شد. در تبیین این یافته میتوان گفت كه افراد وابسته به مواد مخدر افيوني با ویژگیهای اختلال شخصیت منفیگرا، نیاز دارند به دیگران تکیه کنند زیرا قادر نیستند بدون حمایت دیگران کاری را خوب انجام دهند. از طرفی دیگر احساس میکنند که تحمل وابستگی را ندارند. این بیماران زمانی تسلیم و فرمانبردار و زمانی دیگر رفتار وارونه و منفیگرا دارند. از آنجایی که این سبک شخصیتی در جامعه معتادان شایع است احتمالاً طرحوارههایی که در پژوهش حاضر مشخص گردید در بروز این اختلال و اعتیاد به مواد مخدر نقش دارد زیرا طرحوارههای درگیر در این اختلال با ویژگیهای اختلال شخصیت منفیگرا همخوانی دارند.
بين طرحوارههاي ناسازگار و ويژگيهاي اختلال شخصيت خودآزار رابطه مثبت و معناداری يافت نشد. اين نتایج با يافتههای پژوهش نوردهل، هولت و هاگام (2005)، يانگ (2005)، لواندوفسکی و همکاران (2016) و برایت وایت و همکاران (2016) همسو نیست. نتایج این پژوهشها بيانگر آن است كه هرچه طرحوارههاي ناسازگار اوليه ناكارآمدتر باشند، علائم اختلال شخصيت خودآزار نيز افزايش مييابد. در تبیین این یافته میتوان گفت كه افراد وابسته به مواد مخدر افيوني با ویژگیهای اختلال شخصیت خودآزار، از خود گذشته هستند و به دیگران اجازه سوء استفاده میدهند. جویای روابطی هستند که ضمن آن بتواند برای به دست آوردن اطمینان خاطر و جلب محبت به دیگران اکتفا کنند. با بدبختیهای گذشته نشخوار ذهنی میکنند و به پیشبینی بدبختیهای آینده میپردازند. در تاریخچه رشد این افراد تنبیه و سرزنش و به دنبال آن عاطفه و عشق ملاحظه میشود که به این یادگیری منجر میشود که برای دریافت عشق اول باید تنبیه شوند. طرحوارههایی که در این اختلال درگیرند عموماً ریشه تحولی در خانوادههایی دارند که سرد و مضايقهگر و بیعاطفهاند. خانوادههایی که اعتماد به نفس کودک را کاهش میدهند و یا سهلانگار و سردرگمند و به نیازهای دیگران به صورت افراطی بیشتر از نیاز خود توجه میکنند. بنابراین احتمالاً این طرحوارهها در پیدایش این اختلال در افراد وابسته به مواد مخدر نقش دارند.
لذا بهطور کلی می¬توان گفت که:
1- طرحوارههای ناسازگار، ويژگيهاي اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت خودآزار را پيشبيني نمیکنند.
2- بین طرحواره محروميت هيجاني و اختلال شخصيت اسكيزوتايپال، شخصيت مرزی، شخصيت دوری گزین و اختلال شخصيت ضداجتماعی همبستگی مثبت وجود دارد.
3- بین طرحواره اطاعت و اختلال شخصيت اسكيزوتايپال، شخصیت وابسته و اختلال شخصيت ضداجتماعی همبستگی مثبت وجود دارد.
4- بین طرحواره آسیبپذیری نسبت به ضرر یا بیماری و اختلال شخصيت مرزی همبستگی مثبت وجود دارد.
5- بین طرحواره شکست و اختلال شخصيت پارانوئید همبستگی مثبت وجود دارد.
6- بین طرحواره رهاشدگی/ بیثباتی و اختلال شخصيت اسکیزوئیدی و اختلال شخصیت وسواسی همبستگی مثبت وجود دارد.
7- بین طرحواره انزوای اجتماعی/ بیگانگی و اختلال شخصيت اسکیزوئیدی همبستگی مثبت وجود دارد.
8- بین طرحواره بازداری هیجانی و اختلال شخصيت اسکیزوئیدی و اختلال شخصیت دوری گزین همبستگی مثبت وجود دارد.
9- بین طرحواره استحقاق/ بزرگ منشی و اختلال شخصيت سادیستیک همبستگی مثبت وجود دارد.
10- بین طرحواره وابستگی/ بیکفایتی و اختلال شخصيت سادیستیک و اختلال شخصیت منفیگرا همبستگی مثبت وجود دارد.
11- بین طرحواره سرسختانه/ عیبجویی افراطی و اختلال شخصيت وسواسی همبستگی مثبت وجود دارد.
12- بین طرحواره شکست و اختلال شخصيت مرزی، شخصيت خودشیفته و اختلال شخصیت سادیستیک همبستگی منفی وجود دارد.
13- بین طرحواره استحقاق/ بزرگ منشی و اختلال شخصيت اسکیزوئیدی، شخصيت خودشیفته و اختلال شخصیت سادیستیک همبستگی منفی وجود دارد.
14- بین طرحواره بیاعتمادی/ بدرفتاری و اختلال شخصيت اسکیزوئیدی همبستگی منفی وجود دارد.
15- بین طرحواره استحقاق/ بزرگ منشی واختلال شخصيت اسکیزوئیدی، شخصيت خودشیفته و اختلال شخصیت سادیستیک همبستگی منفی وجود دارد.
نتایج حاصل از تحلیل دادههای سؤال دوم نشان میدهد که بیشترین ضریب همبستگی بین ویژگیهای اختلال شخصیت و طرحوارهای ناسازگار در زنان وابسته به مواد مخدر مربوط به اختلالات شخصيت ضد اجتماعي و وسواسی میباشد. در پژوهش حاضر هيچ يك از طرحوارههاي ناسازگار اوليه نتوانستند اختلال شخصيت خودآزار را پيشبيني كنند. در زمینه اين يافته پژوهش همسو مشاهده نشده است. اعتیاد و اختلالات شخصیتی اغلب همبودی دارند و عدهی کثیری از معتادان افرادی هستند که دارای نارساییها و ناپختگیهای شخصیتی میباشد. بر اساس مطالعات یانگ (2005)، طرحوارههای ناسازگار اولیه در پیدایش این اختلالات مزمن (اعتیاد و اختلال شخصیت) دخیلند و میتوانند زمینه را برای بروز و آشکار شدن آنها در بزرگسالی فراهم آورد. یانگ معتقد است که حیطه وسیعی از مشکلات بیماران با چنین اختلالاتی در برگیرنده یک یا چند طرحواره ناسازگار اولیه میباشد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم ناراحتیها، مشکلات و اختلالات مزمنی مانند اعتياد و اختلالات شخصيتي را ایجاد میکند. بنابراین احتمالاً میتوان از طریق بررسی طرحوارههای ناسازگار اولیه در معتادین به مواد مخدر اختلالات شخصیت را در آنها پیشبینی کرد و راهبردهای درمانی مناسب را در جهت درمان و جلوگیری از بروز اختلالات شخصيتي و عود مجدد اعتياد در این افراد به کار برد. این پژوهش نیز همانند همه پژوهشها با محدودیتهایی روبرو بوده است. محدودیت اول نوع نمونه گیری است. نمونة مورد مطالعه با روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شده؛ و تعمیم به جامعه معتادین باید با احتیاط انجام گردد. پژوهش حاضر فقط به جامعه معتادین مصرف کننده مواد مخدر افیونی قابل تعمیم است و به جامعه معتادین مواد توهمزا، محرکها و یا الكليسم و غیره، قابل تعمیم ندارد. باتوجه به يافتههاي اين پژوهش پیشنهاد میشود با برگذاری کارگاههای آموزشي و مشاوره خانواده، آگاهيهاي لازم در اختيار خانوادهها قرار گيرد تا آنها متوجه اهميت نقش خود در بروز طرحوارههاي ناسازگاري كه در كودكي ايجاد شده و در سالهاي بعدي رشد ايجاد اختلالات مزمني از جمله اعتياد و يا اختلالات شخصيتي ميكند، باشند. از يافتهها و نتايج حاصله از پژوهش حاضر ميتوان در مراكز ترك اعتياد، سازمان بهزيستي، مراكز خدمات مشاورهاي و روان پزشكي بهره برد و معتادين را در جهت رفع وابستگي رواني اعتياد ياري داد.
محدودیتهای پژوهش
لازم به ذکر است که نمونه مورد مطالعه این پژوهش افرادی بودهاند که به مواد مخدر افیونی وابستگی داشتهاند و ممکن است که در شرایط آزمون نگران، مضطرب و یا افسرده بوده و بنابراین در پاسخگویی به سئوالات و توصیف خویشبیش از حد اغراق کرده باشند و همین باعث افزایش وجود طرحوارهها ی ناسازگار در این افراد شده باشد.
تشکر و قدرانی
این پژوهش برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد خانم مرضیه آقایی تدوین شدهاست. بدینوسیله از تمام افرادی که به نحوی در اجرا و ارائه این طرح مشارکت داشتهاند، تشکر و قدردانی میشود.
تضاد منافع: یادآور میشود این پژوهش برای نویسندگان هیچگونه تضاد منافعی به دنبال نداشته است.
2. برنا، محمدرضا؛ حميد، نجمه؛ حياتي، داود (1395). نقش پيشبيني كنندگي ويژگيهاي شخصيت، راهبردهاي شناختي تنظيم هيجان، سبكهاي دلبستگي و سيستمهاي مغزي- رفتاري در آمادگي فعال و غيرفعال به اعتياد و تکانشگري. فصلنامه اعتياد پژوهي، 10(37)، ص 174-151.
3. بنفشه، حمیدرضا؛ مصداقینیا، اعظم؛ قریشی، فاطمه سادات؛ گیلاسی، حمیدرضا؛ کاشانی، زهره؛ غلامی، مصطفی؛ قادری، امیر (1397). بررسي الگوي مصرف و علل گرايش به اعتياد در زنان تحت درمان نگهدارنده با متادون شهرستان كاشان طي سال 1396، دو ماهنامه علمي– پژوهشي فيض، دوره بيست و دوم، شماره 5، ص 538-532.
4. تکلوی، سمیه؛ رمضانی، مهسا (1398). مقايسه شكست عاطفي و صفات سهگانه تار يک شخ صيت در زنان با و بدون آمادگي به اعتيا د، فصلنامه اعتياد پژوهي سوءمصرف مواد، سال سيزدهم، شماره پنجاه و سوم، ص 300-285.
5. حجت، سیدکاوه؛ وحیدی، گلناز؛ حمیدی، مهین؛ اکابری، سیدآرش؛ کاظمی، سرور؛ نوروزی خلیلی، مینا؛ شکاری، سمیه؛ محمدی، فاطمه (1392). مقایسه خصوصیات شخصیتی و باورهاي غیر منطقی در زنان مصرف کننده مواد مخدر سنتی و زنانمصرف کننده مواد مخدر صنعتی، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 5(2)، ص 329-323.
6. خواجه موگهی، ناهید ( 1372). «آمادهسازی مقدماتی فرم فارسی پرسشنامه چند محوری بالینی میلون -2». پایاننامه کارشناسی ارشد: انستیتوروانپزشکی تهران.
7. لطفی، راضیه (1385). «مقایسه طرحواره¬های ناسازگار افراد سالم و افراد مبتلا به اختلالات شخصیت دسته B.» پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
8. موسوي نسب، محمدحسين؛ شمسالديني، لطيف؛ منصوري، زهرا (1394). بررسي نقش واسطهاي رضايت از زندگي در رابطه بين راهبردهاي مقابله با استرس و نگرش به اعتياد، فصلنامه اعتيادپژوهي، 3 (9)، ص 171-155.
9. Brady, J., Iwamoto, D.K., Grivel, M., Kaya, A.,& Clinton, L.(2016). A systematic review of the salient role of feminine norms on substance use among women. Addictive Behaviors,62,83-90.
10. Braithwaite, S. R., Mitchell, C. M., Selby, E. A., & Fincham, F. D. (2016). "Trait forgiveness and enduring vulnerabilities: Neuroticism and catastrophizing influence relationship satisfaction via less forgiveness". Personality and Individual Differences, 94: 237–246.
11. Castille, K. Prout, m, marczylc, J. Shmidh, ei ser, m, yodr. Howlett, d. ( 2007). The early maladaptive schema of self mutilators inplication for therapy. Journal of cognitive psychotherapy: an international Quarterly, 21, 3.
12. Choca, J. P., & Denburg, E. J.V. (1997). Interpretive guide to the millon clinical multiaxial Inventory. 2 nded. American Psychological Association. Washington. Dc. 54(2), 887-1112
13. Dasgupta, A. (2017). Alcohol, Drugs, Genes and the Clinical Laboratory: An overview for healthcare and safety professionals (pp. 89-105). Academic Press.
14. Gilbert, C.L. (2013). Marital quality in black and white marriages. Journal of Family Issues, 16(4), 431-441.
15. Jordan AH, Monin B, Dweck CS, Lovett BJ, John OP,Gross JJ, (2011). Misery has more company than people think:underestimating the prevalence of others' negativeemotions, Pers Soc Psychol Bull; 37(1): 120-135
16. Khosravani, V., Seidisarouei, M., & Alvani, A. (2016). Early maladaptive schemas, behavioral inhibition system, behavioral approach system, and defense styles in natural drug abusers. Polish Annals of Medicine, 23(1), 6-14
17. Levandowski, M. L., Tractenberg, S. G., de Azeredo, L. A., De Nardi, T., Rovaris, D. L., Bau, C. H. D., Grassi-Oliveira, R. (2016). Crack cocaine addiction, early life stress and accelerated cellular aging among women.Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry, 71, 83-89.
18. Lombard S. J-F., Pullen, D. & Swabey, K. (2017). Conceptualizing Trauma for Children of Drug Addicted Mothers: A Developmental Mapping. Journal of Trauma & Treatment, 6(1). DOI: 10.4172/2167-1222.1000352.
19. Pereira‑Morales, A. J., Adan, A., Sandra Lopez‑Leon, S., Diego, A., & Forero, D.A. (2018). "Personality traits and health‑related quality of life: the mediator role of coping strategies and psychological distress". Ann Gen Psychiatry, 17:25.
20. Schmidt, N. B., Joiner, T.E., Young, J.E., & Telch,M.J.(1995). The schema Questionnaire: Investigation of psychometric properties and the hierarchical structure of a measure of maladaptive schemata. Cognitive Therapy and Research, 19(3), 295-321.
21. Terracciano A, Costa PT Jr.(2018). Smoking and the Five-Factor Model of personality. Addiction. 2004 Apr; 99(4): 472-81.
22. Thimm JC. (2010). Personality and early aladaptive schemas: A five-factor model perspective. J Behav Ther Exper Psychiat; 41: 373-80.
23. Young, J.E. (2005). Young Schema Questionnaire–Short Form. New York: Schema Therapy Institute.
Investigating and comparision the relationship between early maladaptive schemas and personality disorder in addicted women
Marzieh Aghaei1, Hojjatollah Javidi Dr*2, Ghasem Naziri 3
1. M.Sc. in Psychology, Department of Psychology, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran
Marziehaghaei80@gmail.com
2. Assistant Professor, Department of Psychology, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran (Corresponding Author)
Javidih@hotmail.com
3. Ph.D. in Clinical Psychology, Assistant Professor, Department of Psychology, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran
Naziryy@yahoo.com
Abstract
The aim of this study was to investigate the relationship between early maladaptive schemas and characteristics of personality disorders among opioid-dependent women located in Shiraz centers addiction treatment. The research design was correlational. The statistical population of this study consisted of 43 opioid-dependent women located in Shiraz addiction treatment centers who were selected by available sampling method andanswered the Young Schema Questionnaire (1988) and Millon Clinical Multi-Axis Questionnai (1987) and analyzed with Pearson correlation coefficient, t-test for dependent groups and multivariate regression of the input model. The present study has 2 research questions about the relationship between early maladaptive schemas and characteristics of personality disorders, differences in early maladaptive schemas and characteristics of personality disorders among women. The results showed that there is a significant correlation between early maladaptive schemas and the characteristics of personality disorders. The results of multivariate regression of the entry model also showed that schemas are able to predict the characteristics of personality disorders and also about the differences in characteristics of personality disorders among addicted women, only antisocial personality disorder and obsessive-compulsive disorder were significant.
Keywords: Schema, Early maladaptive schemas, Personality disorders, Opioid drugs.
[1] . Brady, Iwamoto, Grivel, Kaya & Clinton
[2] Methadone Maintenance treatment- MMT
[3] DSM-5
[4] Levandowski
[5] Dasgupta
[6] Pereira‑Morales
[7] Terracciano
[8] Jordan
[9] Early Maladaptive Schemas- EMS
[10] Gilbert
[11] Young
[12] Thimm
[13] Megan & Rayan
[14] Khosravani, Seidisarouei & Alvani
[15] Braithwaite
[16] Lombard, Pullen & Swabey
[17] Narcotics Anonymous
[18] Enter
[19] Statistical Program Social Science
[20] Young Schema Questionnaire-Short form
[21] Schmidt, Joiner, Young & Telch
[22] Million Clinical Multiaxial Inventory-II
[23] Groth-Marnat
[24] Symptom Check List-90
[25] Choca & Denburg
[26] Diagnostic and Statistical manual of mental Disorders, Fourth edition-Text Revision